Parkinson Cyril - Prawo a - [PDF Document] (2024)

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

1/51

I

CCC ... NNNooo rrr ttt hhh ccc ooo ttt eee PPP aaa rrr kkk iiinnn sss ooo nnn

PPP RRR AAAWWWOOO PPP AAARRR KKK III NNNSSS OOO NNNAAA

ccc zzz yyy lll iii www ppp ooo ggg ooo nnn iii zzz aaa ppp ooosss ttt ppp eee mmm Z jzyka angielskiego przeoy

Juliusz Kydryski

PPP rrr zzz eee ddd mmm ooo www aaa

Ludzie bardzo modzi, nauczyciele, a take ci, ktrzy pisz ksikizzakresu historii ustroju, nauk politycznych i problemwwspczesnych,

wyobraaj sobie, e wiat jest w wikszym lub mniejszym stopniumiejscemrozsdnym. Przedstawiaj oni wybory deputowanych jakogosowanie natych, do ktrych lud ma zaufanie. Pokazuj, jaknajmdrzejsi i najlepsispord nich zostaj ministrami. Pokazuj, jakdyrektorzy przedsibiorstw,

wybrani przez udziaowcw, wybieraj z kolei na odpowiedzialnestanowiskatych, ktrzy dowiedli swych zdolnoci, penic podrzdniejszefunkcje.Istniej ksiki, w ktrych gosi si tego rodzaju twierdzeniaalbo te milcz-

co si je przyjmuje. Drugiej strony ci, ktrzy cho troch orientujsi w tejproblematyce, uwaaj, e zaoenia takie s po prostu mieszne.Uroczystezgromadzenia ludzi mdrych i dobrych s jedynie wytworemwyobraninauczyci ela. Dlatego rzecz zbawienn bdzie opublikowanie naten tematodpowiedniego ostrzeenia. Nieche studenci nie przestajczyta ksieknaukowych na temat administracji publicznej lubprzemysowej ale tylkopod tym warunkiem, e bd traktowa te dziea jakobeletrystyk. Umies z-czone wrd powieci Ridera Haggara i H. G.Wellsa, wymieszane z tomami omapoludach i statkach kosmicznych,podrczniki te nie zaszkodz nik omu.

Jednake umieszczone gdzie indziej, wrd powanych dzienaukowych,mog wywoa skutki bardziej katastrofalne, ni mogoby siwydawa napierwszy rzut oka.

Kiedy zorientowaem si, co ludzie bior za prawd ourzdnikachadministracji publicznej czy te o planach inwestycyjnych,przeraziem sii sprbowaem dla uytku zain teresowanych rzuci na tesprawy snopwiata. Bystry czytelnik zorientuje si, e owe przebyskiprawdy nie s oparte na zwykym dowiadczeniu. Co wicej, spodziewajcsi, e niektrzyczytelnicy bd mniej bystrzy od innych, postaraem si wodpowiedn ichmiejscach napomkn o niezwykle rozlegych badaniach, naktrych opartes moje teorie.

Niech czytelnik wyobrazi sobie ciany pokryte wykresami, szafypenekartotek, maszyny do liczenia, suwaki logarytmiczne i tomykomentarzy,ktre naleao uzna za nieodzown podstaw do tego rodzajustudiw.I niech bdzie pewien, e rzeczywisto przekracza wszelkie jegowyobra e-

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

2/51

II

nia, a prawdy tutaj ujawnione nie s dzieem jedynie wybitnieutalentowan e-go jednego czowieka, lecz ogromnej i kosztownejinstyt ucji badawczej.Przypadkowy czytelnik moe odnie wraenie, enaleao bardziej szczeg-owo opisa dowiadczenia i obliczenia, naktrych opieraj si te teorie.Niech jednak zechce zwrci uwag, e takopracowana ksika zajaby

wicej czasu w czytaniu i wicej by kosztowaa. Jakkolwiek nie dasi zaprzeczy, e kady z tych szkicw zawierarezultaty dugich bada,nie naley sdzi, e wszystko zostao ju powi e-dziane. Ostatnieodkrycie w dziedzinie prowadzenia wojny liczba zabitychnieprzyjacijest odwrotnie proporcjonalna do liczby wasnych generaw

otwaro nowe moliwoci poszukiwa. Cakiem niedawnoprzypisanozupenie nowe znaczenie nieczytelnoci podpisw i podjto prbwykazania,e w normalnym przebiegu kariery urzdniczej umiejtnopisania przestajemie jakiekolwiek znaczenie, nawet dla samegourzdnika. Niemal codzienniezachodz wydarzenia dajce cakowit pewno,e po obecnym wydaniu tejpracy szybko przyjd wydania nastpne.

Pragn podzikowa wydawcom, ktrzy pozwolili n a przedruk niekt-rych z tych szkicw. Dostojne pierwszestwo naley si wrd nichwydawcyThe Economist, pisma, w ktrym po raz pierwszy objawionoludzkociPrawo Parkinsona. Temu samemu wydawcy zawdziczam zezwolenienaprzedruk szkicu o Dyrektorach i radach, a take o Sprawieemerytury.Niektre inne artykuy take ju ukazay si wczeniej w HarpersMagazinei w The Reporter.

Autorowi ilustracji (w tej wersji tekstu ich nie ma, przyp.red.), Osber-towi Lancasterowi, jestem gboko wdziczny z a przydanieodrobiny pikante-rii dzieu, ktre bez tego przecitny czytelnik mgbyuzna za zbyt technic z-ne. Firmie Houghton Mifflin Co, wydawcompierwszego wydania drukowane-go w Stanach Zjednoczonych, jestemwdziczny za dodawanie mi otuchy, bezktrej niewiele bym zamierzy, ajeszcze mniej osign. Na koniec wyraam

wdziczno specjalistce wyszej matematyki, ktra od czasu do czasuolniczytelnika sw wiedz i ktrej (lecz ju z innych wzgldw) dedykujtksik.

Singapur 1958C. Northcote Parkinson

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

3/51

III

PPP rrr aaa www ooo PPP aaa rrr kkk iii nnn sss ooo nnn aaa ccczzz yyy lll iii

rrr ooo sss nnn ccc aaa ppp iii rrr aaa mmm iii ddd aaa

Im wicej czasu mamy na wykonanie jakiej pracy, tym wicejczasunam ona zabiera. Powszechne uznanie tego faktu wyraa si

w przysowiowym powiedzeniu: Najbardziej zajty czowiek to ten,ktry mamnstwo czasu. W ten sposb starsza pani, ktra nie ma nic doroboty,moe powici cay dzie na napisanie i wysanie pocztwki doswojejsiostrzenicy w Bognor Regis. Godzin zabierze jej znalezieniepocztwki,drug szukani e okularw, p godziny odnalezienie adresu,godzini kwadrans napisanie tekstu, dwadziecia minut wahanie, czywziparasol idc do skrzynki na ssiedni ulic. Cay ten wysiek, ktryzajtemuczowiekowi zajmuje trzy minuty, moe zatem dla innej osobysta si dniemniepokoju, udrki i zmczenia.

Jeli wic przyjmiemy, e zaleno midzy prac (zwaszcza prac biurow),a czasem niezbdnym do jej wykonania jest do elastyczna,zobaczymy, eilo pracy faktycznie wykonanej nie ma nic al bo ma bardzoniewielewsplnego z liczb osb przy niej zatrudnionych. Brak aktywnociniemusi by koniecznie rwnoznaczny z odpoczynkiem. Brak zajcia niemusiujawnia si w manifestacyjnym prnowaniu. Praca, ktr naley

wykona, nabiera znaczenia i staje si bardziej skomplikowana wstosunku wprost proporcjonalnym do czasu, jaki jej mona powici.Jest to faktszeroko znany, lecz mniej uwagi powica si jegooglniejszym konsekwe n-

cjom, zwaszcza w zakresie administracji publicznej. Politycy ipatnicy podatkw uznali (przy sporadycznych okresachzwtpienia), ewzrost liczby urzdnikw jest spowodowany zwikszeniemiloci pracy dowykonania. Cynicy, podajc to przekonanie w wtpliwo,

wyobraali sobie, e przy wikszej liczbie urzdnikw niektrzy z nichmogli-by nic nie robi albo wszyscy mogliby pracowa w mniejszymwymiarzegodzin.

Lecz ani wiara jednych, ani zwtpienie drugich nie maj z tym zagad-nieniem nic wsplnego.

W istocie rzeczy nie ma w ogle adnej wspzalenoci pomidzy liczburzdnikw a iloci wykonywanej pracy. Wzrostem liczby urzdnikwrzdzibowiem Prawo Parkinsona i wzrost ten bdzie dokadnie taki sambez wzgl-du na to, czy pracy bdzie wicej, mniej, czy te nie bdziejej w ogle.Znaczenie Prawa Parkinsona polega na tym , e jest toprawo wzrostu, opartena analizie czynnikw rzdzcych tym wzrostem.Wano tego niedawno odkrytego prawa musi opiera si gwnie nadanychstatystycznych, ktre zostan podane poniej. Przecitnegoczytelnikabardziej zainteresuje wyjanienie czynnikw stanowicychpodstaw oglnejtendencji, ktr to prawo definiuje. Pomijajc (licznezreszt) szczegytechniczne, moemy na pocztku rozrni dwie siynapdowe. Dla naszegoobecnego celu mog one by reprezentowane przezdwa niemal aksjoma tycz-

ne twierdzenia. A mianowicie: 1.Urzdnik pragnie mnoypodwadnych,

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

4/51

IV

a nie rywali, i 2. Urzdnicy przysparzaj sobie nawzajem pracy,jednidrugim.

By zrozumie czynnik 1, wyobramy sobie urzdnika, nazwijmy go A,ktry twierdzi, e jest przepracowany. Niewane, czy tak jest wrzeczywistociczy nie. Nawiasem mwic, powinnimy uwzgldni fakt, e owouczucie (czyzudzenie) A moe by po prostu wynikiem spadku energii,co jest norma l-nym objawem redniego wieku.

Ot na owo rzeczywiste czy te rzekome przepracowanie istniej,mwicoglnie, trzy moliwe rady. A moe poda si do dymisji; moepodzieli siprac z koleg, ktrego nazwiemy B ; moe wreszcie poprosio przydzielenie mu dwch pracownikw: C i D .

Jednake historia nie notuje zapewne wypadku, eby A wybrainnerozwizanie ni trzecie. Podajc si do dymisji, traci posad iemerytur.Proszc o mianowanie B , urzdnika w tym samym co on stopniusubowym,przysparza sobie tylko rywala do awansu na miejsce oprnioneprzez W ,kiedy W (na reszcie)pjdzie na emerytur. Zatem A postara siraczej o C i D ,zalenych od niego modych ludzi. Dodadz mu oniznaczenia, a ponadtopodzieliwszy prac na dwa oddziay, pomidzy C i D, bdzie jedynym czowi e-kiem ogarniajcym cao.

W tym miejscu naley sobie koniecznie zda spraw, e C i D s wpewien sposb nierozczni. Mianowanie samego C byobyniemoliwe.Dlaczego? Poniewa C , gdyby by sam, dzieliby prac z A i wten sposbpowstaaby niemal ta sama sytuacja, ktra zostaa odrzucona wprzypadkuz B , tym bardziej rzucajca si w oczy, e C byby jedynymmoliwym nast p-c A . Podwadnych musi wic by dwch lub wicej w tensposb kadegoz nich trzyma w karbach obawa przed awansem drugiego.Kiedy z kolei C

bdzie skary si na przepracowanie (co z pewnoci zrobi), A ,zgadzajc siz nim, doradzi mianowicie dwch urzdnikw do pomocy C .Ale moe uni k-n wewntrznych sporw tylko wtedy, jeli doradzimianowicie dwchnastpnych urzdnikw do pomocy D , ktrego sytuacjajest zupenie tak asama. Po zaangaowaniu E , F , G i H awans A jestwaciwie pewny.

Siedmiu urzdnikw wykonuje teraz prac, ktr przedtem wykonywatylkojeden. I teraz zaczyna dziaa czynnik 2, poniewa tych siedmiustwarzasobie nawzajem tyle pracy, e wszyscy s cakowicie zajci, zaA

w rzeczywistoci pracuje wicej ni kiedykolwiek. Wpywajcydokumenttrafia kolejno do kadego z nich. Urzdnik E decyduje, e tasprawa naley doF , ten przedstawia projekt C , ktry gruntownie goprzerabia, zanim nar adzisi z D , ten za prosi G , aby si tym zaj.Jednake G wanie idzie na urlopi przekazuje akta H , ktry redagujenotatk. Podpisana przez D notatka

wraca do C , ktry swj projekt odpowiednio zmienia i kadzie nowwersjprzed obliczem A .

C robi A ? Byby cakowicie usprawiedliwiony, gdyby podpisapapiernie czytajc go, poniewa ma wiele innych spraw na gowie. Alewiedzc, e

w przyszym roku zostanie nastpc W , musi zadecydowa, czy C lub Dnadaj si do tego, by obj stanowisko po nim. Musi wyrazi zgod nato,eby G poszed na urlop, cho moe nie jest jeszcze do tegocakowicieuprawniony. Zastanawia si, czy zamiast niego nie powinienpj H ze

wzgldu na swj stan zdrowia. Ostatnio wyglda blado na pewno czcio- wo, lecz nie wycznie, z powodu swych kopotw rodzinnych. Ponadtonaley

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

5/51

V

rozstrzygn problem podwyki pensji dla F na okres konferencjioraz wniosek E o przeniesienie do Ministerstwa Opieki Spoecznej. Asysza take,e D zakocha si w zamnej maszynistce, a G i F nierozmawiaj z sob

nikt nie ma pojcia dlaczego. Wobec tego A mgby si pokusiopodpisanie projektu C i uwaa t spraw za zaatwion. Ale A jest czowie-kiem skrupulatnym. Jakkolwiek zaprztaj go problemy, ktre jegokoledzyst warzaj sobie samym i jemu problemy stworzone przez samfakt istnieniatych urzdnikw A nie jest kim, kto lekcewayby swojeobowizki.

Czyta wic w projekt uwanie, skrela niejasne akapity dodaneprzezC i H i doprowadza dokument do formy nadanej mu pierwotnieprzez zdolne-go (cho ktliwego) F . Poprawia bdy jzykowe aden z tychmodych ludzinie umie pisa gramatycznie i w kocu redaguje odpowiedtak, jak zost a-aby ona napisana, gdyby urzdnikw C i H nigdy niebyo na wiecie.

Zbyt wiel e osb powicio zbyt wiele czasu, eby uzyska tensamrezultat. Nikt nie prnowa. Wszyscy pracowali jak najlepiej. Ikiedy A opuszcza wreszcie biuro i udaje si w drog powrotn do domu wEaling, jest

ju pny wieczr. Pord gstniejcego mroku gasn ostatnie wiata wbiurze, co oznacza koniec jeszcze jednego dnia mozolnej pracyadministra-cyjnej. Przygarbiony, z gorzkim umiechem na ustach Awychodzi jako jedenz ostatnich, przekonany, e siwe wosy i dugiegodziny przebywania w biurzes cen, jak paci si za powodzenie.

Z przedstawionego opisu dziaajcych tu czynnikw studentnaukpolitycznych zorientuje si, e urzdnicy administracji musz mnoysi

w wikszym lub mniejszym stopniu. Jednake nic jeszcze niepowiedziano natemat czasu, jaki prawdopodobnie upynie pomidzy datnominacji A a dat, od ktrej H nabywa prawo do emerytury.Zgromadzono tu ogromn

ilo materiau statystycznego i Prawo Parkinsona wyprowadzonezostao wanie z analizy tych danych. Brak miejsca nie pozwala naszczegowebadania, ale czytelnika zainteresuje moe wiadomo, erozpoczto je odbudetu Marynarki. Wybrano wanie Marynark Krlewsk,poniewao wiele atwiej okreli zakres dziaania Admiralicji ni naprzykad zakresdziaalnoci Ministerstwa Handlu. Zagadnienie dotyczyjedynie stanu liczb o-

wego i tonau. Oto pewne typowe liczby. W roku 1914 Marynarkaliczya146000 oficerw i marynarzy, 3249 funkcjonariuszy i urzdnikwdokw i 57000 dokerw. W roku 1928 byo ju tylko 100000 oficerw imarynarzy,62439 robotnikw, za to liczba funkcjonariuszy i urzdnikwdok owych

wzrosa do 4558. Co do floty wojennej, to w roku 1928 bya onazale dwieczstk floty z roku 1914 20 wielkich okrtw bojowych wporwnaniuz 62. W t ym samym czasie liczba urzdnikw Admiralicjiwzrosa z 2000 do3569, tworzc (jak kto powiedzia) wspania marynarkld o w. Poniszatabela janiej uwidacznia te liczby:

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

6/51

VI

Statystyka Admiralicji

KlasyfikacjaRok Wzrost lub

spadek w %1914 1928Wielkie okrty bojowe 62 20 - 67,74Oficerowiei marynarze Marynarki Krlewskiej 146000 100000 - 31,50Dokerzy(robotnicy) 57000 62439 + 9,54Funkcjonariusze i urzdnicy dokw 32494558 + 40,28Urzdnicy Admiralicji 2000 3569 + 78,45

wczesna krytyka dotyczya gwnie dysproporcji pomidzy liczbjednostek floty a liczb urzdnikw. Ale to porwnanie jest nam w tejchwiliniepotrzebne. Powinnimy natomiast zwrci uwag na to, e liczbaurzdn i-kw wzrosa z 2000 w roku 1914 do 3569 w roku 1928 i e wzrostten niepozostawa w adnym zwizku ze zwikszeniem si iloci ich pracy.Wgruncie rzeczy bowiem w Marynarce w tym okresie zmniejszonoliczbosb o jedn trzeci i okrtw o dwie trzecie. Co wicej, poczwszyod 1922

roku nie spodz iewano si nawet powikszenia jej potencjau,poniewaoglna liczba okrtw (w przeciwiestwie do oglnej liczbyurzdnikw)zostaa ograniczona Ukadem Morskim podpisanym w tym roku wWaszyn g-tonie. Mamy zatem 78% wzrostu w okresie czternastu lat, awic redni roczn 5,6% w stosunku do pierwotnej liczby oglnej. Wrzeczywistoci

jednak, jak zobaczymy, stopa wzrostu nie ksztatowaa si takrwnomiernie.W tym stadium naszych rozwaa musimy jedynie wzi poduwag procent

wzrostu w danym okresie.Czy to powikszenie si oglnej liczbyurzdnikw administracji mona

uwaa za zjawisko wyjtkowe, jeli si wie, e zawsze musi onarosnzgodnie z zasad prawa kierujcego jej wzrostem? W tym miejscumona bypodkreli, e w omawianym okresie nastpi gwatowny rozwjtechnikimorskiej. Uywanie maszyn latajcych przestao by domendziwakw.Zaczto na szerok skal stosowa skomplikowane aparatyelektryczne.Uznawano odzie podwodne, jeli ich nawet nie pochwalano.Mechanikwokrtowych zaczto traktowa prawie jak ludzi. Moglibymy wicprzypus z-cza, e w tak rewolucyjnej epoce magazynierzy musielisporzdza o wielebardziej skomplikowane rejestry. Moglibymy niedziwi si, e na licie pac

wzrosa liczba krelarzy, konstruktorw, technikw i naukowcw.Jednakeliczba tych pracownikw wzrosa tylko o 40%, podczas gdyliczba ludziz Whitehall prawie o 80%. Na kadego nowego nadzorc lubelektryka

w Portsmouth przypadao dwch nowych urzdnikw na CharingCross.Mogoby to skania do pochopnego wniosku, e stopa wzrostupersoneluadministracyjnego jest prawdopodobnie dwukrotnie wysza odstopy wzrostupersonelu technicznego, i to wtedy, gdy naprawduyteczny potencja (w tym

wypadku marynarze) zmniejsza si o 31,5%. Dowiedziono jedna kstaty-stycznie, e w ostatni procent nie ma tu nic do rzeczy. Liczbaurzdnikwrosaby w takim samym tempie, nawet gdyby nie byo adnychmarynarzy.

Ciekawa byoby przeledzenie dalszego rozwoju, w rezultaciektregoliczba pracownikw Admiralicji wzrosa z 8118 w roku 1935 do33788

w roku 1954. Ale jeszcze lepszego materiau do studiw dostarczapersonelMinisterstwa Kolonii w okresie upadku imperium. StatystykAdmiralicjikomplikuj pewne czynniki (jak np. oddzia lotnictwamorskiego), utrudn ia- jc przeprowadzenie porwnania pomidzy danymrokiem a nastpnym.

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

7/51

VII

Zwikszenie Ministerstwa Kolonii jest tym bardziej znamienne, edotyczyono wycznie zagadnie administracyjnych. Oto, co pokazujeodpowiedniastatystyka:

Statystyka Ministerstwa Kolonii

Rok 1935 1939 1943 1947 1954Liczba pracownikw 372 450 817 11391661

Zanim obliczymy stop wzrostu, musimy zauway, e zakres odp o-wiedzialnoci tego ministerstwa ulega w cigu owych dwudziestu latlicznym wahaniom. W latach 1935 1939 terytoria k olonialne zarwnopod wzgldempowierzchni, jak i liczby ludnoci niewiele si zmieniy.Okoo roku 1943,

w zwizku z przejciem pewnych obszarw w rce nieprzyjaciela,wyranie sizmniejszyy. Powikszyy si znowu w roku 1947, lecz od tegoczasu kurczyysi stale z roku na rok, gdy kolonie, jedna po drugiej,uzyskiway niepodl e-go. Rozsdnie byoby przypuszcza, e owe zmiany wksztacie imperiumodbij si na ksztacie administracji centralnej. Alejeden rzut oka na cyfry

wystarczy, by nas przek ona, e liczba personelu stale inieuchronnie wzr a-sta. A ten wzrost, jakkolwiek zaleny od wzrostuzaobserwowanego w innychministerstwach, nie ma nic wsplnego zwielkoci ani nawet z samymistnieniem imperium. Jakie s procentywzrostu? Pomimy dla naszegocelu raptowny wzrost personelutowarzyszcy zmniejszeniu si odpowiedzia l-noci podczas drugiejwojny wiatowej. Zanotujmy raczej stopy wzrostu

w okresie pokoju: ponad 5,24% pomidzy rokiem 1935 a 1939 oraz6,55%pomidzy rokiem 1947 a 1954. Daje to rednia wzrostu 5,89%rocznie,a wic znamiennie zblion do takiej, jak stwierdzilimy juprzy wzrocie

personelu Admiralicji pomidzy rokiem 1914 a 1928. Dalsza ibardziej szczegowa analiza stanu zatrudnienia w ministe r-stwachnie byaby na miejscu w niniejszej ksice. Mona jednak mienadziej, euda si wyprowadzi wstpny wniosek co do czasu, jaki zapewneupyniepomidzy pierwsz nominacj urzdnika a pniejszym zaangaow a-niem dwchlub wicej jego pomocnikw.

Wszystkie nasze dotychczasowe badania, zajmujce si jedynie pro-blemem wzrostu liczby personelu, wskazuj na redni wzrostu5,75%rocznie. Ustaliwszy to, moemy teraz wyrazi Prawo Parkinsona zapomoc

wzoru matematycznego: w warunkach pokojowych w kadejdziedziniead ministracji publicznej mona oczekiwa, e wzrostpersonelu bdziezgodny z nastpujcym wzorem:

nlk

xm2

gdzie k oznacza liczb urzdnikw szukajcych awansu poprzezmianowanieswych podwadnych; l przedstawia rnic pomidzy wiekiemnomin acjii emerytury; m jest liczb godzin powiconych na pisaniewewntrzsub o-

wych notatek, przypadajc na jednego urzdnika; n przedstawialiczbrzeczywistych jednostek administracyjnych, a x rwna si liczbienowychurzdnikw zatrudnionych kadego roku. Matematycy, oczywicie,zrozumi e-

j od razu, e aby obliczy procent wzrostu, musz pomnoy x przez100 i

podzieli przez wynik z poprzedniego roku ( y ). W ten sposb:

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

8/51

VIII

x %)2(100

ynlk m

I ta warto zawsze bdzie si waha pomidzy 5,17% a 6,56%,nieza-lenie od zmieniajcej si iloci pracy do wykonania (jeli takapraca w ogle

istnieje).Odkrycie tej formuy i gwnych zasad, na ktrych siopiera, nie maoczywicie adnego politycznego znaczenia. Niechcielibymy nawet zbada,czy minis terstwa i urzdy powinny sirozwija. Ci, ktrzy uwaaj, e rozwjten jest niezbdny dla realizacjipenego zatrudnienia, maj prawo do takiegozdania. Ci, ktrzy wtpi,jakoby stabilizacja ekonomiczna opieraa si na

wzajemnym czytaniu przez urzdnik w zredagowanych przez nichnotatek,maj take prawo do wyraania swych opinii.

W obecnym stanie bada przedwczesna byaby prba ustalenia liczb o-wej proporcji, jaka powinna istnie pomidzy administrujcymi a admini-strowanymi. Zakadajc jednak, e maksymalna proporcja istnieje,monabdzie zapewne wkrtce obliczy, posugujc si wzorem, ile latupynie,zanim osignie si t proporcj w danym spoeczestwie.Przewidywanietakiego rezultatu nie ma jednak rwnie adnegopolitycznego znaczenia. Niemona te do mocno podkreli, e PrawoParkinsona jest odkryciemczysto naukowym, ktrego, poza teori, niemona zastosowa w aktualnejsytuacji politycznej. Ale nie do botanikanaley wyrywanie zielska. Wystarczy,e powie, z jak szybkoci onoronie.

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

9/51

IX

L L L iii sss ttt aaa kkk aaa nnn ddd yyy ddd aaa ttt www ccczzz yyy lll iii

zzz aaa sss aaa ddd yyy sss eee lll eee kkk ccc j j j iii

Problemem, z ktrym ustawicznie styka si nowoczesnaadministracja,tak rzdowa jak i przemysowa, jest selekcja personelu.Nieubagane dzia a-nie Prawa Parkinsona sprawia, e trzeba staledokonywa nominacji,a zagadnienie polega zawsze na tym, w jaki sposbwybra waciwegokandydata spord wszystkich ubiegajcych si ostanowisko. W ustaleniuzasad, wedug ktrych ma si dokona wyboru,moemy susznie rozrnimetody praktykow ane w przeszoci i metodyuywane obecnie.

Dawne metody, niezupenie jeszcze zarzucone, nale do dwchgwnychkategorii: brytyjskiej i chiskiej. Obydwie zasuguj na baczn uwag,choby tylko z tego powodu, e daway one najwyraniej lepszerezultat yni jakakolwiek inna metoda dzi uwaana za modn.

Metoda brytyjska (wedug starego wzoru) polegaa naprzeprowadzeniurozmowy z kandydatem, w czasie ktrej musia si onprzedstawi. Stawaprzed obliczem starszych gentlemenw, siedzcych wokmahon iowegostou, ktrzy przede wszystkim pytali go o nazwisko.Przypumy, e kand y-dat odpowiedzia John Seymour. Wtedy jeden zgentlemenw pyta: Jestpan moe krewnym ksicia Somerset? Na co*kandydat najprawdopodobniejodpowiada: Nie, sir. Wwczas pyta drugigentleman: Wobec tego jest panmoe spokrewniony z biskupemWestminsteru? A gdy odpowied znwbrzmiaa: Nie, sir, trzeci gentlemanpyta rozpaczliwie: No to z kim wac i-

wie jest pan spokrewniony? W wypadku, kiedy kandydat odpowiada:Noc, mj ojciec jest handlarzem ryb w Cheapside, rozmowa byafaktyczniezakoczona. Czonkowie komisji wymieniali znaczcespojrzenia, jeden z nichnaciska guzik dzwonka, a inny mwi dowonego: Wyrzuci tego czowi e-ka. Jedno nazwisko mona skreli z listybez dalszej dyskusji.

Jeli nastpny kandydat nazywa si Henry Molyneux i by siostrze-cemhrabiego Sefton, jego szanse byy do due a do chwili, gdy zjawisiGeorge Howard i udowodni, e jest wnukiem ksicia Norfolk. Komisjanienapotykaa adnych powanych trudnoci, dopki nie musiaawybierapomidzy kandydaturami: trzeciego syna baroneta i drugiego,lecz niepraw e-go, syna wicehrabiego. A nawet wwczas moga zajrze doKsigi ZasadPierwszestwa. Dokonywano wtedy wyboru, i to czsto z jaknajlepszymiskutkami.

W Admiralicji wersja tej brytyjskiej metody (wedug staregowzoru)rnia si jedynie tym, e bya nieco zawona. Utytuowani tegorodzajukrewni nie robili wraenia na Komisji Admiraw. Starali si oninatomiastustali powizania subowe. Na drugie pytanie idealnykandydat powinienby odpowiedzie: Tak, admira Parker jest moimwujem. Moim ojcem jestkapitan Foley, moim dziadkiem komandor Foley.Ojcem mojej matki byadmira Hardy. Komandor Hardy jest moim wujem.Mj najstars zy brat jestporucznikiem w Krlewskiej Marynarce, mjdrugi brat jest kadetem

w Dartmouth, a mj modszy brat nosi ubranko marynarskie. Achodparby na to admira przewodniczcy a co pana skonio dowstpienia

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

10/51

X

do marynarki? Jednake odpowied na to pytanie nie miaabywikszegoznaczenia, protokolant i tak ju zanotowaby, e kandydat sinadaje.

Gdyby za miano dokona wyboru pomidzy dwoma kandydatamirwnieodpowiednimi z racji urodzenia, czonek komisji zapytaby znienacka:Jaki by numer takswki, ktr pan tu przyjecha? I wwczaskandydat,ktry by odpar: Przyjechaem autobusem, zostaby wyrzucony.Kandydat,ktry zgodnie z prawd odpowiedziaby: Nie wiem, zostabyodrzucony,natomiast kandydat, ktry (c) odrzekby: Numer 2351,zostaby natyc h-miast przyjty do suby jako chopak z inicjatyw. Tametoda dawaa czsto

wspaniae wyniki. Brytyjsk metod (wedug nowego wzoru) wypracowanow XIX wieku

jako bardziej odpowiedni dla kraju demokratycznego. Na energiczne pytaniekomitetu wybierajcego: Do jakich szk panuczszcza?, padaa odp o-

wied: Harrow, Haileybury lub Rugby, czy jeszcze inaczej. Nastpnei nieo d-czne pytanie brzmiao: Jakie sporty pan uprawia? Obiecujcykandydatodpowiedziaby: Gra em w tenisa w reprezentacji Anglii, wkrykieta

w druynie Yorkshire, w rugby w klubie Harlequins i w palanta wWinch e-ster. Wtedy padoby nastpne pytanie: Czy gra pan w polo? aleju tylkopo to, aby kandydat nie mia o sobie zbyt wielkiegowyobraenia. Jasne, enawet jeli nie gra w polo, naleao si ju powaniez nim liczy. I odwro t-nie, niewiele czasu tracono dla kogo, ktoprzyzna si, e pobiera nauki

w Wiggleworth. Gdzie? ze zdumieniem pyta przewodniczcy, akiedypowtrzono mu nazw, dodawa: Gdzie to jest? O, w Lancashiremwi

wreszcie . I ju tylko ze wzgldw formalnych ktry z czonkw komisjimgspyta: Jakie sporty pan uprawia? Lecz odpowied Gram w ping-ponga

w druynie Wigan, uprawiam kolarstwo w Blackpool i gram w klip wW i-

ggleworth, definitywnie usuwaa nazwisko kandydata z listy. Mgnawetusysze jakie mruknicie na temat osb, ktre z premedytacjzabieraj cenny czas. To take bya metoda, ktra dawaa dobrerezultaty.

Metod chisk (wedug starego wzoru) od pocztku naladowayinnenarody tak powszechnie, e tylko niewiele osb zdaje sobie sprawz jejchiskiego pochodzenia. Jest to metoda Pisemnych EgzaminwKonkurs o-

wych. W Chinach za czasw dynastii Ming wyrniajcy si studencizasiada-li do egzaminu prowincjonalnego, ktry odbywa si co trzylata. Skada sion z trzech etapw i kady z nich trwa trzy dni.Podczas pierwszego etapukandydat pisa trzy szkice i ukadaomiozwrotkowy poemat. Podczasdrugiego pisa pi szkic w na tematyklasyczne. Podczas trzeciego piszkicw na temat sztuki rzdzenia.Nastpnie ci kandydaci, ktrym sipowiodo (byo ich moe dwa procent),przystpowali do kocowego egzaminu

w stolicy cesarstwa. Egzamin ten mia tylko jeden etap kandyda tpisa jeden szkic na temat biecego zagadnienia politycznego. Wikszoz tych,ktrzy zdali, przyjmowano do suby pastwowej, przy czymkandydatz najwysz not otrzymywa najwysze stanowisko. Ten systemdziaazupenie dobrze.

System chi ski przestudiowali Europejczycy w latach 1815 1830iprzyja go Kampania Wschodnioindyjska w roku 1832. Skutecznotejmetody badaa w roku 1854 komisja pod przewodnictwem Macaulaya. Wre -

zultacie system egzaminw konkursowych wprowadzono do administracjipastwowej w roku 1855. Znamienn cech egzaminw chiskich byich

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

11/51

XI

literacki charakter. Badano znajomo klasykw, umiejtnopiknegopisania (zarwno proz, jak i wierszem), wreszcie wytrzymao,ktr naleao si wykaza, eby mc ukoczy te zawody. Wszystkie tecechyzostay wiernie przeniesione do Sprawozdania Trevelyan-Northcote, ktre

w tak znacznym stopniu przyczynio si do stworzenia tego systemu.Przyjto, e klasyczne wyksztacenie i zdolnoci literackie przydadzsikademu kandydatowi na kadym stanowisku w administracji.Przyjto

(niewtpliwie susznie), e wyksztacenie cise nie da kandydatowinicz wyjtkiem, by moe, samej wiedzy. Wiadomo byo w kocu, ewaciwienie mona dokona odpowiedniego wyboru wrd ludzi, ktrychegzamin o-

wano z rozmaitych przedmiotw. A poniewa nie sposb rozstrzygn,czykto jest mocniejszy w geologii ni kto inny w fizyce,najwygodniej jestostatecznie uzna ich obu za bezuytecznych. Jeeliza wszyscy kandydacimusz napisa wiersz po grecku lub po acinie, towzgldnie atwo jestzadecydowa, czyj wiersz jest najlepszy.

Ludzi wybranych w ten sposb, na podstawie ich znajomociliteraturyklasycznej, posyano nastpnie do Indii, aby tam rzdzili.Tych, ktrzy mielinisze noty, zatrzymywano, aby rzdzili Angli. Tychz jeszcze niszyminotami albo odrzucano zupenie, albo wysyano dokolonii.

Jakkolwiek byoby rzecz cakowicie niesuszn uwaa ten systemzaniewaciwy, nikt nie mg wymaga od niego rezultatw, jakiedawaysystemy stosowane dotychczas. Przede wszystkim nie byo adnejgwarancji,e czowiek, ktry zdoby najwysze oceny, nie okae siwariatem, jak to siniekiedy zdarzao. Nastpnie napisanie wiersza pogrecku mogo by jedyn umiejtnoci, jak pewni kandydaci mieli lubmogli kiedykolwiek zdoby.Czasami przyjty kandydat mg by nawetzastpiony podczas egzaminu

przez kogo innego, a kiedy nadarzya si sposobno, okazywa siniezdo l-ny do napisania greckiego wiersza. Z tego wzgldu wybr napodsta wieegzaminu konkursowego zawsze stanowi tylko miernysukces.

Jednake jakiekolwiek byyby bdy konkursowego egzaminu pisemne-go, dawa on z pewnoci lepsze wyniki ni wszelkie inne metodystosowaneod tego czasu. Nowoczesne metody sprowadzaj si do ba daniainteligencji zapomoc testu oraz do wywiadu psychologicznego. Wadtestu inteligencji jestto, e wysokie noty otrzymuj ci, ktrzy okazujsi pniej w praktycenieukami. Kandydat powica tyle czasu nastudiowanie sztuki odpowiad a-nia na test, e rzadko kiedy ma czasna co*kolwiek innego.

Wywiad psychologiczny sta si dzi tym, co nazywamy prb ogniow naprywatnej wizycie. Kandydaci spdzaj przyjemny weekend pod cisobserwacj. Jeli ktry z nich potknie si o wycieraczk i powie: Niechto diabli!, egzaminatorzy, zaczajeni za jego plecami, wycigajnotesy i pisz:Saba koordynacja fizyczna i Brak samokontroli.

Nie ma potrzeby szczegowo opisywa tej metody, ale jejopakanerezultaty widzimy wyranie wszdzie. Osoby, ktre potrafizadowoli ten typegzaminatora, s zwykle ostrone i podejrzliwe,pedantyczne i zadowolonez siebie, mwi mao i nie robi nic. Przynominacjach dokonywanych w takisposb zdarza si do czsto, e spordpiciuset kandydatw wybiera sikogo tylko po to, eby po kilkutygodniach wyrzuci go jako bezuytecznego,

nie odpowiadajcego nawet poziomowi wymaganemu w jego biurze.Spord

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

12/51

XII

dotychczas wyprbowanych rozmaitych metod wyboru ta ostatnia jestbez wtpienia najgorsza.

Jak metod naley zastosowa w przyszoci? Klucz doewentualnegokierunku bada odnale mona w pewnym mao reklamowanymaspekcie

wspczesnej techniki selekcji. Tak rzadko bowiem zdarza si okazjamian o- wania chiskiego tumacza w Ministerstwie SprawZagranicznych, e uyw a-na prz y tym metoda jest mao znana. Ogaszasi, e stanowisko jest wolne,i zaczynaj napywa podania do komisji*zoonej dajmy na to z piciuosb. Trzech urzdnikw ministerstwa i dwchznakomitych chiskichuczonych. Na stole przed komisj pitrzy si stos483 formularzy ofertz zaczonymi wiadectwami. Wszyscy kandydaci sChiczykami i wszyscy,bez wyjtku, maj pierwsz lokat uniwersyteck zPekinu lub z Amoy orazdoktorat z filozofii uzyskany wuniwersytetach amerykaskich Cornell lub

Jo hns Hopkins. Wikszo z nich piastowaa w swoim czasieministerialnestanowiska na Formozie. Niektrzy doczyli fotografie.Inni (zapewne prz e-zornie) powstrzymali si od tego.

Przewodniczcy zwraca si do gwnego chiskiego eksperta i mwi:Moedr Wu zechce powiedzie, ktrego z tych kandydatw naleaoby

wcign na nasz list. Dr Wu umiecha si zagadkowo i wskazuje nastospoda. aden z nich si nie nadaje mwi krtko. Ale... toznaczy...dlaczego nie? pyta zdumiony przewodniczcy. Poniewa adenprawdziwynaukowiec w ogle nie skadaby podania. Baby si utracitwarz

w wypadku, gdyby go nie wybrano. Wic co teraz zrobimy? pytaprze- wodniczcy. Sdz powiada dr Wu e moglibymy namwi dra Lima,ebyprzyj to stanowisko. Co pan o tym myli, doktorze Li Tak, sdz,emoglibymy odpowiada Li ale oczywicie nie moemy tego robi mysami.

Moglibymy zapyta dra Tana, czy on uwaa, e to stanowiskointeresowa o-by dra Lima. Nie znam doktora Tana odpowiada Wu aleznam jegoprzyjaciela, dra Wonga. W tym miejscu przewodniczcy ma jutaki zamt

w gowie, e nie wie, kto i kogo ma namawia. Ale istotne jest to,e wszyst- kie oferty id do kosza, a dyskutuje si tylko nad jednymkandydatem, i tonad tym, ktry wcale nie skada podania.

Nie zalecamy powszechnego stosowania tej nowoczesnejmetodychiskiej, lecz wycigamy z niej poyteczny wniosek. Taki, einne metodyzawodz gwnie dlatego, i zgasza si zbyt wielu kandydatw.Poczyniono

ju wyranie wstpne kroki w celu zmniejszenia ich liczby. Stosujesi terazpowszechn formu: odrzuca wszystkich powyej pidziesitki iponiejdwudziestki oraz wszystkich Irlandczykw i to nieco redukujelist.

Jednake i tak pozostaje zbyt wiele nazwisk. Dokonanie wyboruwrdtrzystu osb, wszystkich z wysokimi kwalifikacjami i dobrymirekomend a-cjami, jest waciwie niemoliwe. Skaniamy si wobec tego downiosku, ebd tkwi w samym tekcie ogoszenia. cigno ono zbyt wieleofert. Ludzietak zupenie nie zdaj sobie sprawy z kopotliwoci tejsytuacji, e redaguj ogoszenia w sposb, ktry niechybnie zwabibytysice reflektantw.

Ogasza si, e wakuje odpowiedzialne stanowisko, gdypoprzedniopiastujcy je urzdnik zasiada obecnie w Izbie Lordw.Pensja dua, emer y-tura pokana, obowizki nominalne, przywilejeolbrzymie, dodatkowe doch o-

dy godne uwagi, a ponadto bezpatne mieszkanie i subowy wz orazni e-ograniczone moliwoci podrowania. Kandydaci powinni zgaszasi

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

13/51

XIII

natychmiast, lecz po gbokim namyle, zaczajc kopie (nie oryginay)jedynie trzech ostatnich wiadectw. Jaki jest rezultat? Powd poda,wielez nich nadesanych przez wariatw i rwnie wiele przezemerytowanychoficerw w stopniu majora, szczeglnie utalentowanych(zawsze tak twierdz)do kierowania ludmi. Nie pozostaje nic innego,jak spali wszystkie papi e-rzyska i przemyle ca spraw od nowa. Azaoszczdzioby si wiele czasui trudu, gdyby troch pomyle napocztku.

Wystarczy zastanowi si przez ma chwilk, by si przekona,idoskonale zredagowane ogoszenie przyniesie tylko jedn ofert, i topoch o-dzc od waciwego czowieka. Zacznijmy od przykadukracowego.

Potrzebny: Akrobata do chodzenia po drucie luno zawieszonym 200stp ponad rozpalonym piecem h utniczym. Dwa razy wieczorem, trzyrazy w sobot. Pensja 25 funtw tygodniowo. W razie nieszczliwegowypadku nie przysuguje renta ani adne odszkodowanie. Zgasza siosobicie: Cyrk Dziki Kot, midzy 9 a 10 rano.

Sowa nie musz by dokadnie te same, ale ogoszenie powinno w takimstopniu wykazywa nierwnowag pomidzy pokus finansow a moliwymryzykiem, Ze zgosi si tylko jeden kandydat. Nie ma potrzebyda wogoszeniu szczeglnych kwalifikacji ani dowiadczenia. Ta ofertaniezachci nikogo, kto naprawd nie umie chodzi po lunozawieszonymdrucie. Nie ma potrzeby wymaga, aby kandydaci byli wodpowiedniej formiefizycznej, trzewi i wolni od zawrotw gowy. Samiwiedz. Nie trzeba tezastrzega si przeciwko zgaszaniu si kandydatwcierpicych na lkprzestrzeni. Tacy si nie zgosz. Spryt redaktoraogoszenia polega naustaleniu wysokoci pensji w stosunku do grocegoniebezpieczestwa.1000 funtw tygodniowo przycignoby tuzin kandydatw.15 funtw

mogoby nie cign adnego. Gdzie pomidzy tymi liczbami leywaciwakwota, ktr naley ustali. Suma minimalna, ktra jednak powinnazach-ci kadego, kto rzeczywicie zna si na tej pracy. Jeli zgosi siwicej ni

jeden kandy dat, to znaczy, e ustalono nieco za wysok naleno.Wemy teraz dla porwnania mniej kracowy przykad: Potrzebny:Archeolog z wysokimi kwalifikacjami akademickimi, ktry

chciaby spdzi pitnacie lat na odkopywaniu grobw Inkw w Helsdumpnad Rzek Aligatorw. Przyznanie szlachectwa wzgldnie rwnorzdnychzaszczytw gwarantowane. Emerytura przysuguje, lecz nikt z niejjeszcze nie skorzysta. Pensja 2000 funtw rocznie. Podania w trzechegzemplarzach naley skada do dyrektora Instytutu Grzebalnego,Sickdale, Ill. USA.

Ze i dobre strony piknie si tutaj rwnowa. Nie mapotrzebyzaznacza, e kandydaci musz by cierpliwi, wytrzymali, odwanii nieon a-ci. Sposb zredagowania ogoszenia wyeliminowa wszystkich,ktrzy takiminie s. Nie trzeba te wymaga, eby kandydaci mieli b zikana punkcieodkopywania grobw. Bzika bd mieli na pewno. Moliwa liczbakandyd a-tw zostaa w ten sposb zredukowana do trzech. W ogoszeniuustala sipensj w sam raz za nisk, eby pokusio si o ni dwch z nich,a obiecanezaszczyty w sam raz na tyle wysokie, eby zachcitrzeciego. Mona prz y-puszcza, e gdybymy w tej sytuacji*zaofiarowali KCMG 1 , zyskalibymydwch kandydatw, a gdybymyzaofiarowali OBE 2 nie zyskalibymy

1 KCMG (Knight Commander of St. Michael and St. George) wysokiorder brytyjski (przyp. tum.). 2 OBE (Order of British Empire)order o duo niszej randze (przyp. tum.)

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

14/51

XIV

adnego. W rezultacie mamy jednego kandydata. Jest wprawdziezbzikow a-ny , ale to nie ma znaczenia. Oto czowiek, jakiego nampotrzeba.

Mona by pomyle, e na wiecie stosunkowo rzadko zdarza sipotrzebazaangaowania akrobaty chodzcego po drucie lub odkopywaczagrobw i eczciej stajemy wobec koniecznoci szukania kandydatw domniejegzotycznych zaj. To prawda, ale zasady naley stosowa te same. Jaksi okazuje, ogoszenie wymaga tu jednak wyszego stopniasprytu.Przypumy, e naley obsadzi stanowisko prezesa Rady Ministrw.Now o-czesna tendencja nakazuje ufa rozmaitym metodom wyboru,ktrych wynikis prawie zawsze katastrofalne. Gdybymy zamiast tegowrcili pamici dobajek czytanych w dziecistwie, zdalibymy sobiespraw, e w okresie, doktrego te bajki si odnosz, stosowano metody owiele bardziej zadow alaj -ce.

Kiedy krl musia wybra czowieka, ktry mia polubi najstarsz albojedyn crk i tym samym odziedziczy krlestwo, projektowa zazw y-czajjakie zawody z przeszkodami. Jedynie waciwy kandydat mg z nich

wyj zwycisko. I rzeczywicie (w wielu wypadkach) waciwy kandydatw ogle wychodzi z yciem.

Dla zorganizowania takiej prby krlowie w owym raczejniejasnozdefiniowanym okresie byli niele zaopatrzeni zarwno wpersonel, jaki w sprzt. Czarodzieje, demony, wrki, wampiry,wilkoaki, olbrzymyi karzeki oto by ich sztab. W ich krajach istniayzaklte gry, pomienisterzeki, ukryte skarby i zaczarowane bory. Mgbykto zauway, e wspcz e-sne rzdy s pod tym wzgldem mniej szczliwe. Aprzecie to w cale, a wcalenie jest pewne. Urzdnik administracji,majcy do dyspozycji psychologw,psychiatrw, statystykw i ekspertw odwydajnoci pracy, nie jest zapewne

w gorszym (a moe jest w lepszym) pooeniu ni kto polegajcy na ohyd-nych wiedmach i dobrych wrkach. Administracja wyposaona wkameryfilmowe, aparaty telewizyjne, w sie radiow i aparatyRoentgena nie jestchyba w gorszym (jeeli nie jest w lepszym)pooeniu ni ta, ktra posugiw a-a si magicznymi paeczkami,krysztaowymi kulami, czarod ziejskimirdami i czapkami -niewidkami.W kadym razie te rodki rzdzenia wydaj si bardzo do siebie podobne.Trzeba jedynie przeoy technik bajki nadajcy si zastosowa dowspczesnego wiata. A z tym, jak zobaczymy, niema za sadniczejtrudnoci .

Pierwszy krok w tym procesie to podjcie decyzji co do zalet,jakiepowinien mie prezes Rady Ministrw. Nie musz one we wszystkichokolic z-nociach by takie same, ale trzeba je wymieni i zgodzi sina nie. Przyp u-my, e zalety uwaane za podstawo we to: 1. Energia,2. Odwaga, 3. Patrio-tyzm, 4. Dowiadczenie, 5. Popularno i 6.Krasomwstwo. Zauwaymyteraz, e s to zalety powszechne i wszyscymoliwi kandydaci s przekonani,e ja maj. Zalety mona naturalniezawzi, zastrzegajc, e chodzi o:4. Dowiadczenie w poskramianiu lwwlub: 6. Krasomwstwo w jzyku chiskim, dialekcie pekiskim . Ale nie wten sposb chcemy ograniczyzakres wyboru. Nie chcemy zastrzegaposiadania jakiej zalety w specjalnejfor mie, raczej: kadej z tychzalet w wyjtkowym stopniu.

Innymi sowy, odpowiedni kandydat musi by czowiekiem najener-

giczniejszym, najodwaniejszym, najbardziej dowiadczonym,najpopula r-niejszym, najbardziej elokwentnym i najwikszym patriotw kraju. Jeden

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

15/51

XV

tylko czowiek moe odpowiada temu opisowi i wanie od niegooczekujemyoferty. Ogoszenie musi wic by zredagowane w taki sposb,eby wykluczykadego innego. Powinnimy zatem uy mniej wicejnastpujcych sform u-owa:

Potrzebny: Prezes Rady Ministrw. Godziny pracy: od 4 rano do11.59

wieczorem. Kandydaci musz by przygotowani do stoczeniatrzyrundowej walki z aktualnym mistrzem wagi cikiej (w przepisowychrkawicach). Wraz z dojciem do wieku emerytalnego (65 lat) kandydaciw sposb bezbolesny umr za swj kraj. Musz przej egzamin z proceduryparlamentarnej i odpadn, jeli nie uda im si uzyska 95% punktw.Odpadn rwnie, jeli nie uda im si uzyska 75% gosw w gosowaniu na ichpopularno wedug regu Gallupa. Wreszcie poprosi si ich, ebywyprbowali swe zdolnoci krasomwcze na Kongresie Baptystw. Zadaniemmwcw bdzie nakoni obecnych do zataczenia rock and rolla. Ci, ktrymsi to nie uda, odpadn.Wszyscy kandydaci powinni stawi si 19 wrzeniao 11.15 przed poudniem w Klubie Sportowym (wejcie boczne). Rkawiceotrzymaj, ale musz prz y- nie wasne pantofle, koszulki ispodenki.

Zwrmy uwag, e to ogoszenie pomija wszelkie kopoty zpodaniami,wiadectwami, fotografiami, poleceniami i listamiurzdowymi. Jeli zostaozredagowane po prawnie, zgosi si tylko jedenkandydat i on bdzie mgobj stanowisko natychmiast tak, prawienatychmiast. Lecz co bdzie,

jeli nikt si nie zgosi? Bdzie to dowd, e ogoszenie wymagapoprawek.Widocznie dalimy nie istniejcego ideau. Naley zatem tosamo ogoszenie(nawiasem mwic, o do skromnych rozmiarach) zamiecipowtrniez ma adnotacj. Wymagan liczb punktw przy egzaminie monazmnie j-szy do 85% przy 65% gosw w gosowaniu na popularno i tylkodwchrundach przeciw m istrzowi wagi cikiej. Oczywicie, te warunkimona byagodzi stopniowo, dopki kandydat si nie zjawi.

Ale przypumy, e zjawi si dwch albo nawet trzechkandydatw.Zorientujemy si wtedy, e nie bylimy do przezorni. By moezbyt gwa-townie obn iylimy liczb punktw przy egzaminie kto wie, moepowinna

wynosi 87% przy 66% w gosowaniu na popularno. Jakakolwiekbyabytego przyczyna mamy teraz kopot. Dwch, a moe trzechkandydatwczeka w poczekalni. Musimy dokona wyboru i nie moemy na totracicaego przedpoudnia. Jednym wyjciem byoby rozpocz zawody iwyelim i-nowa tych kandydatw, ktrzy zyskaj ostatnie lokaty.Istnieje jednakeszybszy sposb. Przyjmijmy, e wszyscy trzejkandydaci maj wszystkiezalety, ktre zdefiniowalimy ju jakozasadnicze. Musimy wobec tego dodatylko jedn dodatkow zalet iprzeprowadzi najprostszy z moliwychtestw. W tym celu zapytujemynajblisz mod dam (sekretark czymaszynistk, to obojtne): Ktrego paniby wybraa? Ona natychmiast

wska e jednego z kandydatw i w ten sposb zakoczy ca spraw. Zarzu-cano tej procedurze, e jest rwnoznaczna z rzucaniem monety lub zinn loteri. Ale w rzeczywistoci nie ma w niej nic z loterii. Jestto po prostu

w ostatniej minucie zwrcenie uwagi na jeszcze jedn zaletkandydata,ktrej dotychczas nie brano w rachub: sex -appeal.

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

16/51

XVI

DDD yyy rrr eee kkk ttt ooo rrr zzz yyy iii rrr aaa ddd yyy ccczzz yyy lll iii

www sss ppp ccc zzz yyy nnn nnn iii kkk nnn iii eee www yyy dddooo lll nnn ooo ccc iii

Cykl ycia komitetu jest dla naszej wiedzy o sprawachwspczesnychczym tak wanym, e a dziwne, i nie powicono wicej uwaginauceo komitetologii. Pierwsza i najbardziej podstawowa zasada tejnauki to ta, ekomitet jest w swej istocie czym raczej organicznymni mechanicznym: nie

jest on budowl, lecz rolin. Zapuszcza korzenie i ronie, kwitnie, przekwitai widnie, rozrzucajc ziarno, z ktrego kolejno wykiekujinne komitety.

Tylko ci, ktrzy pamitaj o tej zasadzie, mog pogbi swojezrozumieniestruktury i historii wspczesnego rzdu.

Obecnie przyjto, e komitety dziel si, oglnie biorc, na dwie kate-gorie: a) te, z ktrych kady indywidualny ich czonek odnosi jakkorzy,oraz b) te, z ktrymi kady poszczeglny ich czonek musi tylko wjakisposb wsppracowa. Przykady z zakresu grupy b s dla naszegoceluraczej mao wane; w gruncie rzeczy s ludzie, ktrzy wtpi, czykomitetyzaliczajce si do tej grupy s w ogle komitetami. Natomiastna przykadzieznacznie potniejszej grupy a moemy najatwiej nauczy sizasad wsp l-nych (z pewnymi odchyleniami) dla wszystkich komit etw.W grupie a najgbiej zakorzenione i najbujniejsze s te komitety,ktre daj swym

czonkom najwicej wadzy i najwikszy presti. W wikszoci krajwwiatakomitety te nazywa si gabinetami. Niniejszy rozdzia opiera sina rozl e-gych studiach gabinetw narodowych w czasie iprzestrzeni.

Przy pierwszym badaniu mikroskopowym zazwyczaj wydaje sikomitetologom, historykom, a nawet tym, ktrzy mianuj gabinetyeidealny skad rady gabinetowej powinien wynosi pi osb. W takim ska-d zie liczbowym rolina jest zdolna do ycia, przy czym dwajczonkowie mog sobie w kadej chwili pozwoli na nieobecno lub chorob.Piciu czonkwatwo jest zebra, a gdy ju si zbior, mog dziaaskutecznie, dyskretniei szybko. Czterech spord tych czonkw moe bywybitnymi znawcami:finansw, polityki zagranicznej, obrony i prawa.Pity, ktremu nie udao siopanowa adnego z tych zagadnie, zostajezwykle przewodniczcym lubpremierem.

Jakkolwiek z ograniczania skadu czonkw gabinetu do piciu osbwynika wyrana korzy, na podstawie obserwacji widzimy, e ichliczbaszybko wzrasta do siedmiu lub dziewiciu. Wzrost ten, ktryjest prawiepowszechny (jedynie w Luksemburgu i w Hondurasienapotkano wyjtki),tumaczy si zwykle potrzeba opanowania specjalnejwiedzy z wicej niczterech dziedzin. W rzeczywistoci jednak istniejeinny i powaniejszy powdpowikszania zespou. Zobaczymy bowiem, e wgabinecie skadajcym siz dziewiciu osb polityk zajmuje si trzechludzi, informacj dwch,a finansami tylko jeden czowiek. Razem zneutralnym przewodniczcymczyni to siedem osb, pozostali dwaj wydajsi na pierwszy rzut oka dodani

jedynie dla ozdoby. Ten podzia obowizkw zauwaono po razpierwszy

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

17/51

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

18/51

XVIII

ju by prawdziwym gabinetem i jego dawne funkcje zostay przejteprzez jakie inne ciao.

W historii Anglii rolina ta piciokrotnie odnawiaa swj cyklyciowy.Co prawda, trudno byoby dowie, e pierwsze wcieleniegabinetu, angielskaRada Koronna obecnie zwana Izb Lordw skadaa sikiedykolwiekz piciu zaledwie czonkw. W rzeczywistoci w pierwszychwieciach o niejutracia ju swj bardziej intymny charakter, a liczbadziedzicznych czo n-kw wahaa si od 29 do 50. Pniejszy jej wzrostidzie jednak w parzez utrat wadzy. W okrgych cyfrach liczya ona: 60czonkw w roku 1601,140 w roku 1661, 220 w roku 1760, 400 w roku1850, 650 w roku 1911i 850 w roku 1952.

W ktrym momencie tego rozwoju powsta cilejszy komitet woniearystokracji? Utworzony zosta okoo roku 1257, jego czonkowienazywali silordami Rady Krlewskiej i byo ich mniej ni 10. Nie byoich wicej ni 11

w roku 1378 i rwnie niewielu w 1410. Potem, od czasw panowaniaHenr y-ka V, zaczynaj si mnoy. Jest ich 20 w roku 1433, potem 41 wroku1504, a wreszcie a 172, zanim rada przestaje si zbiera. W onieRadyKrlewskiej rozwino si trzecie wcielenie gabinetu RadaPrzyboczna,liczca pocztkowo 9 czonkw. Liczba ta wzrosa do 20 w roku1540, do 29

w roku 1547 i do 44 w roku 1558. Rada Przyboczna zwikszaa sipropo r-cjonalnie do tego, jak jej dziaalno przestawaa byskuteczna. Liczya47czonkw w roku 1679, 67 w roku 1723, 200 w roku1902 i 300 w roku1951.

W onie Rady Przybocznej rozwina si koteria, czyli RadaGabinetowa,ktra skutecznie przeja funkcje poprzedniej okoo roku1615. W pierwszychprzekazach o niej stwierdza si, e skadaa si z 8czonkw. Nastpnie

okoo roku 1700 powikszya si do 12 osb i do 20 okoo 1725 roku.RadaGabinetowa zostaa potem wyparta, okoo roku 1740, przez wewntrzngrup, zwan po prostu gabinetem. Jego rozwj pokazuje nastpujcatabela:

Gabinet brytyjskiRok 1740 1784 1801 1841 1885 1900 1915

Liczba czonkw 5 7 12 14 16 20 22Rok 1935 1939 1943 1945 19491954

Liczba czonkw 22 23 16 20 17 18

Z danych wynika, e do roku 1939 toczya si walka o uratowanietej

instytucji; walka podobna do prb, jakie podejmowano, aebyuratowa RadPrzyboczn za czasw panowania krlowej Elbiety I. Zdawaosi, e gabinetupadnie okoo roku 1940; na jego miejsce by juprzygotowany gabinet

wewntrzny (skadajcy si z 5, 7 czy ( czonkw). Jednake wynik nadaljest wtpliwy. Moliwe po prostu, e brytyjski gabinet wci jest waninstyt u-cj.

W porwnaniu z Brytyjskim gabinet Stanw Zjednoczonych opierasitej inflacji politycznej niezwykle zdecydowanie. Mia on waciwliczb5 czonkw w roku 1789, wci jeszcze tylko 7 okoo roku 1840, 9okoo1901 roku, 10 okoo roku 1913, 11 w roku 1945, a potem wbrewtradycji

ograniczy swj skad znowu do 10 w roku 1953. Czy ta prbaograniczenialiczby czonkw, rozpoczta w roku 1947, powiedzie si nadusz met, to

wtpliwe. Wszelkie dowiadczenia wskazuj na nieodwracalnopoprzednio

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

19/51

XIX

opisanej tendencji. Na razie Stany Zjednoczone (podobnie jakGwatemalai El Salwador) ciesz si opini pastwa o ekskluzywnymgabinecie i rzecz y-

wicie maj mniej ministrw gabinetowych ni N ikaragua czyParagwaj. Jak w porwnaniu z tym wygldaj inne kraje? Wikszo z nichma

gabinety, ktrych liczba czonkw waha si od 12 do 20. rednia wponad 60krajach przekracza 16; najczciej spotykan liczb jest 15 (wsiedmiuprzypadkach) i 9 (tak e w siedmiu).

Z pewnoci najdziwniejszy gabinet jest w Nowej Zelandii, majcytylko jednego przedstawiciela, ktrego naley przedstawia jako:ministra rolni c-twa, ministra lasw, ministra do spraw Maorysw,ministra penomocnegoUrzdu Powierniczego Maorysw i OchronyKrajobrazu. Przewodniczcybankietu w Nowej Zelandii musi by rwnieprzygotowany na to, eby prosigorco o cisz, poniewa przemwi ministerzdrowia, minister zastpcapremiera, minister do spraw TowarzystwaRozwoju Pastwa, do spraw SpisuLudnoci i Departamentu Statystyki,Urzdu Majtkw Pastwowych orazPropagandy i Informacji. W innychkrajach ta orientalna profuzja wystpujena szczcie rzadko.

Studia nad przykadem brytyjskim wykazuj, e punkt bezwadu wdziaalnoci gabinetu osiga si, gdy oglna liczba jego czonkw przekro-czy 20 lub moe 21. Rada Koronna, Rada Krlewska, RadaPrzyboczna

wszystkie one przekroczyy liczb 20 czonkw, kiedy rozpocz siichupadek. Obecny gabinet brytyjski, ktry cofn si znad przepaci,jest bliskitej liczby. Na tej podstawie moglibymy skania si downiosku, e gabinety

czy te inne komitety ktrych liczba czonkw przekroczya 21, tracrealn wadz, a te o znacznie wikszej liczbie czonkw ju jutraciy.

Jakie moemy znale zadowalajce wyjanienie tej hipotezy?Musimy

tutaj zdecydowanie odrni stan faktyczny od teorii, symptom odchoroby.Istnieje drobna rnica zda co do najbardziej widocznychsymptomw.Wiadomo, e zebranie liczce ponad 20 uczestnikw zaczynazmienia swjcharakter. Przy kadym kocu stou zaczynaj si toczy osobnerozmowy.Uczestnik zebrania, ktry chce, eby go syszano, musi wsta. Askoro ju

wsta, trudno mu powstrzyma si do wygoszenia przemwienia,chobytylko z przyzw yczajenia. Panie przewodniczcy zacznie. Sdz, emogbez obawy sprzeciww stwierdzi a mwi to teraz na podstawie dwudzie-stu piciu (a nawet niemal ju dwudziestu siedmiu) lat dowiadczeniaemusimy rozpatrzy t spraw z najwiksz powag. S poczywa na nasogrom-na odpowiedzialno, sir, a ja jako...

Podczas tego caego bekotu obecni tam ludzie uyteczni jeli wogles tacy zaczynaj posya sobie mae karteczki, na ktrych pisz:Zjedz

jutro ze mn lunch umwimy si pniej. C innego mog robi? Strumiewymowy pynie bez koca. Mwca

mgby rwnie dobrze mwi przez sen. Komitet, ktrego on jestnajbardziejbezwartociowym czonkiem, przesta ju co*kolwiek znaczy.Skoczy sinieodwoalnie. Umar.

To jest pewne. Ale korzenie tego przykrego zjawiska sigaj gbieji*zostay zbadane tylko czciowo. Zbyt wiele wanych czynnikw jest nie-znanych. Jaka jest wielko i jaki ksztat stou konferencyjnego?Jaka jest

rednia wieku obecnych? O ktrej godzinie rozpoczyna si zebranie?W artykule przeznaczonym dla laikw nie miaoby sensuprzytaczanie

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

20/51

XX

oblicze, na podstawie ktrych oznaczono pierwszy, prbny,wspczynnikniewydolnoci. Wystarczy stwierdzi, e dugie badania wInstytucie Komit e-tologii doprowadziy do odkrycia formuy szeroko(jeli nie powszechnie)przyjtej przez znawcw zagadnienia. By moenaley jeszcze wyjani, ebadacze przyjli jako zaoenie umiarkowanyklimat, fotele pokryte skr i wysoki stopie trzewoci zebranych. Wtych warunkach wzr brzminastpujco:

b pv

bam x

o )(

gdzie: m oznacza redni liczb czonkw rzeczywicie obecnych; oliczb wszystkich czonkw pozostajcych pod wpywem stronnictw zzewntrz;a redni wieku zebranych; d odlego w centymetrach pomidzydwomanajdalej od siebie siedzcymi uczestnikami zebrania; v liczblat, ktramina od czasu, kiedy gabinet lub komitet zebra si po razpierwszy;

p cierpliwo przewodniczcego, mierzon wedug skali Peabody;b rednicinienia krwi trzech najstarszych uczestnikw, zmierzon nakrtkoprzed rozpoczciem zebrania. Wwczas x oznacza bdzie liczbczonkwrzeczywicie obecnych w momencie, w ktrym skuteczne funkcj o-nowaniegabinetu lub innego komitetu staje si wyranie niemoliwe. Tojest

wanie wspczynnik niewydolnoci i ley on pomidzy 19,9 a 22,4. (Dzie-sitne oznaczaj czciowe uczestnictwo, to znaczy tych, ktrzy naczcizebrania s ni eobecni).

Bdem byoby sdzi na podstawie pobienego sprawdzenia teg orwnania,e nauka komitetologiczna znajduje si w zaawansowanymstadium swegorozwoju. Komitetolodzy i subkomitetolodzy nie upieraj si

przy tym, choby z obawy przed utrat pracy. Kad raczej nacisk nafakt, eich badania zaledwie si rozpoczy i s wanie u proguzdumiewajcegopostpu. Przyjmujc jednak wszelkie poprawki w zwizku zich osobistymzainteresowaniem pod tym wzgldem to znaczy dyskontujc90% tego, comwi spokojnie moemy przyj, e jest jeszcze wiele dozrobienia.

Moglibymy prawdopodobnie wynale na przykad formu okrelaj-coptymaln liczb czonkw komitetu. Znajduje si ona owa zota liczbagdzie pomidzy liczb 3 (przy ktrej nie mona zebra kworum) a w przybli-eniu 21 (gdy cay organizm zaczyna gin). Wysunito interesujcteori, eliczb t musi by 8. Dlaczego? Poniewa jest to jedyna liczba,ktrej zgodnieunikny wszystkie istniejce pastwa. Jakkolwiek jednakna pierwszy rzutoka teoria ta moe wyda si atrakcyjna, budzi onapewien powany zarzut.Liczba 8 bya bowiem t liczb czonkw, ktr w swejRadzie stanu pragnmie krl Karol I. A wiadomo, jak skoczy!

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

21/51

XXI

WWWooo lll aaa lll uuu ddd uuu ccc zzz yyy lll iii

ddd ooo rrr ooo ccc zzz nnn eee zzz ggg rrr ooo mmm aaa ddd zzzeee nnn iii eee ppp ooo www sss zzz eee ccc hhh nnn eee

Wszyscy dobrze znamy podstawow rnic pomidzyparlamentemangielskim a fra ncuskim; rnic t naladuj inne tegorodzaju zgromadz e-nia wywodzce si od kadego z nich. Wszyscyzdajemy sobie spraw, e tagwna rnica nie ma nic wsplnego z narodowymtemperamentem, lecz

wynika z ukadu miejsc na sali zebra. Brytyjczycy, wycho wani nasportowych grach druynowych, wchodz

do swej Izby Gmin z uczuciem ludzi, ktrzy chtniej robiliby coinnego.A jeli nie mog gra w golfa lub w tenisa, to mog przynajmniejudawa, epolityka jest gr opart na bardzo podobnych zasadach. Ale wtakim wypad-ku parlament budziby jeszcze mniej zainteresowania, nibudzi. Wobec tegoinstynkt nakaza Brytyjczykom stworzy dwieprzeciwne druyny z sdzi gwnym i sdziami liniowymi oraz kaza imdebatowa a do wzajemnego

wyczerpania.Izba Gmin jest tak urzdzona, e w praktyce kady jejczonek

zmuszony jest do opowiedzenia si po jednej lub drugiej stronie,zanim jeszcze zapozna si z odpowiednimi argumentami lub nawet (wpewnych wypadkach) zanim dowie si, co jest waciwie przedmiotem dyskusji. Odurodzenia uczono go, e naley walczy na korzy swojejdruyny, i tooszczdza mu wszelkiego nadmiernego wysiku umysowego.Wie dokadnie,

wliznwszy si na swj fotel pod koniec przemwienia, w jakisposb

argumentowa od momentu, do ktrego doszed mwca. Jeli mwcaznajduje si po tej samej co on stronie Izby, bdzie woa:Doskonale!Brawo! Jeli za mwca jest kim ze strony przeciwnej, moespokojniewoa: Haba! lub tylko Oooo! Nieco pniej, by moe, bdziemia czaszapyta ssiada, na jaki temat toczy si debata. Jednake, cilemwic,nie ma potrzeby tego robi. W kadym razie wie tyle, eby niestrzeligola do wasnej bramki.

Ludzie siedzcy po przeciwnej stronie myl si cakowicie iwszystkieich argumenty s zwykymi bzdurami. I odwrotnie: ludziesiedzcy po tejsamej stronie s prawdziwymi mami stanu, a ich mowy sszczeglnympoczeniem mdroci, elokwencji i umiarkowania. Nie sprawiate najmnie j-szej rnicy fakt, czy on sam studiowa polityk w Harrow,czy te prbowaszczcia w Aston Villa. W obydwu szkoach nauczy si,kiedy naley wyd a-

wa okrzyki radosne, a kiedy obelywe. Ale system brytyjskicakowicie zaleyod rozkadu miejsc. Gdyby awy nie stay naprzeciwsiebie, nikt nie potrafibyodrni prawdy od faszu, mdroci od gupotychyba e naprawd

wszystkiemu by si przysuchiwa. Ale suchanie wszystkiego byobymies z-ne, gdy poowa przemwie i tak zawiera przecie samenonsensy.

We Francji popeniono pocztkowo bd, sadzajc reprezentantw wpkolu, wszystkich twarz do mwnicy. Mona by sobie wyobrazi wyn i-kajcy std niead, gdyby nie by on powszechnie znany. Nie mona byo

utworzy naprawd przeciwnych druyn i nikt (bez suchania) niemgorzec, ktry argument by bardziej przekonywajcy. Istniaa jeszczejedna

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

22/51

XXII

niewygoda polegajca na tym, e wszystkie przemwienia wygaszanopofrancusku; Stany Zjednoczone mdrze powstrzymay si odnaladowaniatego wzoru. Ale nawet bez wzgldu na trudnoci jzykowesystem francuski

jest wystarcz ajco zy. Francuzi nie posunli si a do takiejostatecznoci, eby sadza ludzi

w porzdku alfabetycznym. Ale pkolista Izba pozwala na subtelnerozr-nienie pomidzy rozmaitymi stopniami prawicowoci i lewicowoci.Nie matam wyranego, brytyjskiego odcicia si prawoci od za.Deputowanyzwizany jest politycznie z panem Niejakim z lewej strony,lecz rwnoczeniez panem Jakimtam z prawej strony. C my powinnimyzrobi, gdyby sinawet mwio po angielsku? Co oni sami mog zrobi?Odpowied brzmi :Nic.

Wszystko to jest powszechnie znane. Mniej powszechnie uznaje sijednak kapitalne znaczenie, jakie ma ukad miejsc zastosowany nainnychzebraniach i zgromadzeniach midzynarodowych, narodowych ilokalnych.Co wicej, zastosowany na zebraniach odbywajcych si wokstou, takich

jak np. Konferencja Okrgego Stou. Chwila zastanowienia przekonanaso tym, e Konferencja Kwadratowego stou byaby czym zupenieinnym,a Konferencja Dugiego stou jeszcze czym innym. Rnice te nietyl ko

wywieraj wpyw na dugo i zjadliwo dyskusji, wpywaj take nadecyzje(jeli si jakie podejmuje). Gosowanie, jak wiemy, rzadkotylko odzwierci e-dla istot sprawy. Na ostateczn decyzj oddziaujrnorodne czynniki,z ktrych jedynie kilka nas interesuje. Powinnimyjednake zwrci uwagna to, e koniec kocw o danej sprawie decyduj wrzeczywistoci gosybloku centralnego. Nie jest to prawd w IzbieGmin, gdzie nie dopuszczonodo powstania takiego bloku. Ale nainnych konferencjach blok centralny jest

niezwykle wany. Zasadniczo w blok tworz nastpujce typy ludzi: a.Ci, ktrym nie udao si zrozumie adnego z memorandw napis a-nychwczeniej i jeszcze przed wieloma tygodniami rozesanychwszystkim,ktrzy mieli by obecni.

b. Zbyt g upi, eby w ogle zrozumie obrady. atwo ich rozpozna, po-niewa maj skonno do szeptania midzy sob: O czym ten facetgada?

c. Gusi, ktrzy siedz osaniajc ucho doni i mrucz: e te ludzieniemog mwi goniej.

d. Ci, ktrzy jeszcze nad ranem byli zalani w trupa, zwlekli si zka(nie wiadomo po co) z piekielnym blem gowy i z przekonaniem, e itak

wszystko nie ma sensu.e . Starcy, ktrych punktem honoru jestutrzymywanie dobrej formy

oczywicie lepszej ni caego mnstwa tych modzikw. Przyszedem tutajna piechot szepcz. Niele jak na osiemdziesiciodwuletniegomczyzn,

prawda? f. Sabeusze, ktrzy niewyranie obiecali popiera obiestrony i nie wi e-

dz, jak z tego wybrn. Zastanawiaj si nad tym, czy lepiejpowstrzymasi od gosowania, czy uda chorych.

Pierwszym krokiem do pozyskania gosw bloku centralnego jest ziden-tyfikowanie i policzenie jego czonkw. Po dokonaniu tegowszystkiego juzaley od miejsca, na ktrym usid. Najlepsza technikapolega na odk o-

m enderowaniu znanego i zaufanego czowieka partii w celunawizaniarozmowy z wymienionymi typami z bloku centralnego, zanimjeszcze zgroma-

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

23/51

XXIII

dzenie si rozpocznie. W tej wstpnej pogawdce zdecydowanizwolennicypowinni starannie unika wspominania o gwnym przedmiocieobrad.Powinni wyuczy si przytoczonych zwrotw rozpoczynajcychrozmow,odpowiednich do wymienionych wczeniej typw, do ktrychnaturalniezaliczaj si ludzie z bloku centralnego:

a . To tylko strata czasu fabrykowanie tych wszystkichdokumentw.Co do mnie, wikszo z nich wrzuciem do kosza. b. Zdaje si,e bd nas tutaj dugo olniewa krasomwstwem.

Czsto wolabym, eby ludzie mniej mwili i przechodzili do sednasprawy.Gdy by mnie pan spyta o zdanie, powiedziabym, e oni sprzemdrzali.

c. Akustyka tej sali jest po prostu straszna. Mona by pomyle, eciuczeni faceci umylnie j sknocili. NIE SYSZ ANI POOWY TEGO, COSI

TUTAJ MWI. A PAN? d. Co za paskudne miejsce na zebrania! Myl, eto chyba wina

wentylacji. Ro bi mi si niemal sabo. A jak pan si czuje? e. Cotakiego, jak pan to robi?! Prosz mi zdradzi swj sekret. Co

pan jada na niadanie? f. Tyle si tutaj mwi o tej sprawie wimieniu kadej ze stron, e

doprawdy nie wiem, kogo poprze. Co pan o tym sdzi? Skoro ju tewstpne manewry zostay poprawnie rozegrane, zaufany

czowiek partii zaczyna oywion konwersacj, w czasie ktrej sterujeswegorozmwc, uczestnika bloku centralnego, w stron forum. W tymsamymmomencie inny dziaacz partyjny staje ju przed nimi i idzie wtym samymkierunku. Najlepiej wyjani ten manewr na konkretnymprzykadzie.

Przypumy, e zaufany czowiek partii X (Mr Sturdy) kierujeuczestni-ka bloku centralnego Y (Mr Waverley, typ f ) ku fotelowina przedzie. Przed

nimi idz ie dziaacz Z (Mr Staunch), ktry siada, nie zwracajczupenie uwagina dwch idcych za nim. Staunch odwraca si teraz i kiwark komuz daleka. Potem nachyla si, eby zamieni par uwag z kim, ktosiedziprzed nim. Dopiero kiedy Waverley usiad , Staunch odwraca siku niemui woa: Drogi przyjacielu jake mi mio ci spotka! I znw wkilka minutpniej spojrzy znienacka na Sturdyego i zdziwi si w sposbwidoczny:Halo, Sturdy, nie przypuszczaem, e ci tu zobacz! Juwyzdrowiaem

odpowiada Sturdy to byo tylko przezibienie. W ten sposb caytenporzdek zajcia miejsc zaaranowano jako zupenie niespodziewany,prz y-padkowy i przyjacielski. Tak te koczy si Pierwsza Faza owejoperacji,ktra bdzie dokadnie taka sama bez wzgldu na to, do jakiejkategorii danyuczestnik bloku centralnego nalea.

Faz Drug naley dostosowa do charakteru czowieka, na ktregotrzebawywrze wpyw. W przypadku pana Waverley (typ f ) naley przepro-

wadzajc Faz Drug unika jakiejko lwiek dyskusji na tematomawianegoproblemu, lecz stworzy wraenie, e o wszystkim juzadecydowano. Siedzcna przedzie, Waverley nie bdzie mg widziewikszoci innych uczestnikwzebrania, zatem bdzie mu mona zasugerowa,e waciwie wszyscy onimyl podobnie.

Doprawdy rzecze Sturdy nie wiem, po co tutaj przyszedem.Widz, eco do Punktu Czwartego panuje ju zupena zgoda. Wszyscy

koledzy, z ktrymi rozmawiaem, sprawiaj wraenie, e zdecydowali sizanim g osowa. (Albo gosowa przeciw niemu, zalenie odokolicznoci).

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

24/51

XXIV

To ciekawe odpowiada Staunch. Chciaem wanie powiedzie tosamo.Zdaje si, e co do tego zagadnienia nie ma adnych wtpliwoci.

Prawd mwic, ja sam si nie zdecydowaem powiada Sturdy. Tyle si otym mwio z wszystkich stron. Ale oponowanie byoby naprawdstratczasu. Co pan o tym myli, Waverley?

No c mwi Waverley. Przyznaj, e to sprawa raczej kopotliwa.Zjednej strony s suszne powody, eby zgodzi si z wnioskiem... Alezdrugiej... Myli pan, e to przejdzie?

Mj drogi Waverley, mam zaufanie do paskiego sdu w tejsprawie.Susznie pan powiedzia, e wniosek ju przeszed.

Och, rzeczywicie? No c, wydaje mi si, e jest wikszo... Lubmoeraczej powinienem by powiedzie...

Dzikuj panu, Waverley, za wyraenie paskiej opinii mwiStaunch. Jamyl dokadnie tak samo, ale szczeglnie zaley mi na tym,eby pan si zemn zgodzi. Niczyjego zdania nie ceni tak wysoko jak

paskie. Tymczasem Sturd y przechyla si, eby porozmawia z kimsiedzcym w tylnym rzdzie. W rzeczywistoci mwi z cicha: Jak si miewapaskaona? Wysza ju ze szpitala? Jednake kiedy odwraca si zpowrotem,owiadcza, e ludzie siedzcy z tyu myl tak samo. Wniosek jutak jakbyprzeszed. I dzieje si tak rzeczywicie, jeli cay manewrprzebiega zgodniez planem.

W tym samym czasie, gdy przeciwnik zajmowa siopracowywaniemprzemwie i redagowaniem poprawek, strona operujcawysz technik skoncentrowaa swoje wysiki na unieruchomieniu kadegouczestnika blokucentralnego pomidzy dwoma sprytnymi dziaaczami. Wkrytycznej chwiligosowania podniesienie si rk po obu jego stronachrzeczywicie zmusiniezdecydowanego do naladowania tego gestu. Gdybyprzypadkiem zasn,

jak si to czsto zdarza czonkom bloku centralnego z kategorii d ie , jegork uniesie kolega siedzcy po jego prawej stronie. T zasadwprowadzono

jedynie po to, eby zapobiec uniesieniu obu rk picego, wiadomobowiem,e taki gest wywoywa niepodane komentarze.

W ten sposb, przy tak zabezpieczonym bloku centralnym,wniosekzostanie przyjty znaczn wikszoci gosw lub te odrzucony, jelitakabya intencja. Moemy przyj, e niemal w kadej dyskusyjnejsprawie,o ktrej zadecydowa ma wola ludu, decyduj ludzie bdcyczonkami bloku

centralnego. Dlatego szkoda czasu na przemwienia. Jedna partianigdy sinie zgodzi, a druga ju si zgodzia. Pozostaje blokcentralny, a jego czonk o- wie dziel si na tych, ktrzy nie sysztego, o czym si mwi, i na tych,ktrzy tego nie rozumiej, jeli nawetsysz. Dla zapewnienia sobie ichgosw trzeba przede wszystkimprzykadu innych, gosujcych po obustronach kadego z nich. Gosamitych czonkw moe wic rzdzi przyp a-dek. O ile lepiej byoby, gdybyprzeciwnie rzdzi nimi zamierzony cel.

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

25/51

XXV

EEE kkk rrr aaa nnn ooo sss ooo b b b ooo www ooo ccc iii ccczzz yyy lll iii

f f f ooo rrr mmm uuu aaa kkk ooo kkk ttt aaa j j j lll ooo wwwaaa

Zasadniczym skadnikiem techniki nowoczesnego ycia jestco*cktailparty. Wszelkie kongresy midzynarodowe, naukowe iprzemysowe obracaj si wok tej instytucji. Wiadomo, e te zebrania sniemoliwe bez jednegoprzynajmniej przyjcia koktajlowego. Jednakedotychczas zbyt mao studiwnaukowych powicono jego funkcji iewentualnej korzyci. Nadszed czas,eby wnikliwie rozway tozagadnienie. Co waciwie mamy zamiar osi-gn, organizujc koktajl?

Na pytanie to mona odpowiedzie w rozmaity sposb i wkrtce okaesi,e jedno i to samo przyjcie moe suy rozmaitym celom. Wybierzemynachybi trafi jeden z nich i zobaczymy, w jaki sposb mona go osignowiele szybciej i skuteczniej przy zastosowaniu metody naukowej.Wemy naprzykad problem ustalenia wzgldnej wartoci zgromadzonych tamosb.Moemy przyj, e ich oficjalne stanowisko i pozycja w hierarchiispoeczneji urzdniczej s ju znane. Ale jaki jest rzeczywisty stopieich wanoci

w zwizku z prac, ktr wykonuj? Czsto si zdarza, e mczyni ikobietypenicy kluczowe funkcje nie piastuj najwyszych stanowiskoficjalnie. Tenfakt, e wanie oni maj wpyw, ujawni si pod konieckonferencji. O ile

wicej odnielibymy korzyci, gdybymy mogli oceni ich wanonapocztku! Ot w dokonaniu tej oceny moe nam suy wielk pomocco*cktail party, wydane w drugim dniu trwania kongresu.

Aby osign cele naszych bada, zakadamy, e do pomieszczenia, wktrym przyjcie ma si odby, istnieje tylko jedno wejcie.Przyjmujemynastpnie, e caa impreza ma trwa dwie godziny wedug czasupodanego nazaproszeniach, a waciwie dwie godziny i dwadziecia minutw rzeczywisto-ci. Na koniec przyjmujemy, e trunki kr swobodnie nacaej przestrzeni,ktr mamy do dyspozycji, gdy bar funkcjonujcy wwidocznym miejscuzmieniby istot problemu. Biorc pod uwag tewszystkie zaoenia, jakemamy teraz oceni istotne znaczenie obecnychtu goci w przeciwiestwie doich znaczenia teoretycznego?

Pierwszym znanym faktem, ktry moe stanowi podstaw wnaszejteorii, jest kierunek, w jakim czowiek zwyk si porusza.Wiemy, e przyb y-

wajcy gocie automatycznie kieruj si ku lewej stronie salonurecepcyjn e-go. w lewostronny kierunek ludzkiej fali mainteresujce, czciowo biol o-giczne wytumaczenie. Serce znajduje si(czy te, mwic cile, zdaje si, esi znajduje) po lewej stronie ciaa.Dlatego przy bardziej pry mitywnychsposobach wojowania uywanopewnego typu tarczy do osony lewej strony

walczcego, ktry w prawej rce trzyma bro ofensywn. Najczciejbroni ofensywn by miecz noszony w pochwie. Poniewa miecz naleaodziery

w prawej rce, pochw trzeba byo nosi z lewej strony. A kiedypochwaznajdowaa si z lewej strony, fizycznie niemoliwe stawao sidosiadaniekonia z jego prawej strony, chyba e kto chcia usi twarzdo ogona

czego jednak zazwyczaj nie praktykowano. Jeeli za dosiadaekoniaz lewej strony, chciae go mie te po lewej stronie drogi, ebynie tamowa

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

26/51

XXVI

ruchu podczas dosiadania. Dlatego te naturalne i waciwe jestjedenielew stron. Odwrotna praktyka (przyjta w niektrych zacofanychkrajach)absolutnie nie godzi si z najgbszymi instynktamihistorycznymi. Istotaludzka, wolna od narzuconych jej arbitralnychzasad ruchu, kieruje si kulewej stronie.

Drugim znanym faktem jest ten, e ludzie wol bok pokoju odjegorodka. Wida to choby po tym, w jaki sposb zapenia sirestauracja.Najpierw zajmowane s stoliki ustawione pod lew cian,pniej te

w najdalszym kocu sali, nastpnie pod praw cian, a na samymkocu(i to niechtnie) porodku. Niech ludzka do miejsca w ce ntrumjest tak

wielka, e zarzd lokalu czsto w ogle rezygnuje z zapenienia go; wtensposb powstaje to, co nazywamy parkietem do taca. Naley sobiejednakzdawa spraw, e ten sposb zachowania si moe by zmcony przezjakiczynnik zewntrzny, jak na przykad widok z okien w gbi sali nawodospad.

Jeli jednak wyczymy katedry i lodowce, restauracja bdzie sizapenia wedug wskazanej linii, od strony lewej ku prawej.

Niech do zajmowania centralnej przestrzeni wywodzi si zinstynktwprehi storycznych. Czowiek jaskiniowy wchodzcy do obcejjaskini i niepe w-ny przyjcia pragn mie na wszelki wypadek cian zaplecami, a przedsob jeszcze nieco miejsca do walki. Porodku jaskiniczu si zanadtonaraony na atak. Dlatego sun pod jej cianami,chrzkajc i ciskajcmaczug. atwo zauway, e czowiek nowoczesnypostpuje zupenie taksamo, mruczc pod nosem i poprawiajc krawat.Zasadnicza tendencjaruchu na co*cktail party jest taka sama jak wrestauracji. Ludzie gromadz si z boku sali, jednake nie tu podcianami.

Jeli zestawimy te dwa znane fakty, prd lewostronny i skonnodo

unikania centrum, otrzymamy biologiczne wyjanienie zjawiska,ktre wszyscy zaobserwowalimy w praktyce, to znaczy kierunekporuszania siludzi zgodny z k ierunkiem ruchu wskazwek zegara. Mogby lokalnepoprawki i odchylenia kobiety bd zbacza, eby unikn osb,ktrychnie znosz, lub z okrzykiem kochanie! rzuca si ku osobom,ktrych nieznosz jeszcze bardziej, lecz gwny nurt fali biegnienieubaganie wokpokoju.

Ludzie, ktrzy co znacz, ludzie, ktrzy dosownie utrzymuj sinafali, trzymaj si jej nurtu pyncego najsilniej. Poruszaj sizgodniez ruchem oglnym z zachowaniem przecitnej szybkoci. Ci, ktrzysprawiaj

wr aenie przyklejonych do cian i zwykle zatopieni s w oywionejrozmowiez ludmi spotykanymi co tydzie, s nikim. Ci, ktrzy tocz sipo ktachpokoju, s niemiali i sabi. Ci, ktrzy d ku rodkowi pokoju, seksce n-tryczni i po prostu gupi.

Nast pnym przedmiotem naszych studiw jest pora, o jakiejludzieprzybywaj. Moemy z zupenym spokojem przyj, e ludzie, ktrzycoznacz, przybd w czasie, ktry sami uznaj za odpowiedni. Nie bdzieich

wrd tych, ktrzy le obliczyli czas trwania dojazdu i wobec tegozjawi sina dziesi minut przed terminem, w ktrym przyjcie powinno sirozp o-cz. Nie bdzie ich wrd tych, ktrym zatrzymay si zegarki,wobec czego

wpadaj zdyszani wtedy, gdy przyjcie prawie si koczy. Nie, ciludzie,

ktrych chcemy pozna, wybior odpowiedni chwil. Jaka to bdziechwila?Bdzie to oczywicie czas okrelony dwoma gwnymi warunkami. Niebd

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

27/51

XXVII

oni chcieli wej na sal, dopki nie zbierze si w niej do ludzi,ktrzy bymogli obserwowa ich wejcie. Ale nie bd chcieli take przybywtedy,kiedy inne wane osoby ju odeszy (tak jak to zwykle robi) nainne przyj-cia. Dlatego ich przybycie nastpi najwczeniej p godzinypo rozpoczciuprzyjcia i co najmniej na godzin przed jegoprzewidzianym kocem. Daje to nam moliwo wycignicia wniosku, eoptymalny czas przybycia nastpidokadnie trzy kwadranse po czasiepodanym na zaproszeniu, na przykado 7.15, jeli przyjcie ma sirozpocz o 6.30. Pojawia si tutaj pokusa, bystwierdzi, e odkrycieoptymalnego czasu przybycia jest rozwizaniemcaego problemu.

Niektrzy studenci mogliby powiedzie: Mniejsza o to, co staniesipniej. Obserwuj drzwi wejciowe ze stoperem w rku i bdzieszmiaodpowied. Bardziej dowiadczony badacz potraktuje jednak tsugestiz agodn drwin. Bo kt moe wiedzie, czy osoba przybywajcadokadnieo 7.15 rzeczywicie miaa zamiar przyby o tej porze? Niektrzymogli przyjdlatego, e nie zdyli wczeniej, cho pragnli by o 6.30.Inni mogli przyjo tej por ze sdzc, e jest pniej, ni byo naprawd.Par osb mogo sizjawi nawet bez zaproszenia gocie, ktrych oczekiwanogdzie indzieji w innym dniu. A zatem, jakkolwiek przyjmujemywniosek, e ludzie, ktrzyco znacz, powinni przyby midzy 7.10 a 7.20,popenilibymy wielki bd,uwaajc wszystkich, ktrzy przybywaj o tejporze, za osoby wane.

W tym stadium naszego planu bada musimy sprawdzi i uzupeninaszteori za pomoc dowiadczenia. Aby w peni zrozumie prd spo e-czestwa,powinnimy uciec si do techniki uywanej w laboratorium hy-draulicznym. W tego rodzaju zakadzie uczony, ktry chce stwierdzi,w jakisposb woda bdzie opywa filar mostu, dodaje troch koszenili dowody

pyncej po szklanej pycie. Nastpnie z gry fotografuje wzrzaznaczonykolorowymi strumyczkami wody. Ot chcielibymy oznaczyzebranych naco*cktail party ludzi o uznanej wartoci jak gdybypofarbowa ich koszenil

i sfotografowa ich ruch z galerii. Mona by przypuszcza, eprzeprow a-dzenie bada zgodnie z tym kierunkiem napotka trudnoci.Jednake naszczcie otrzymano informacje o pewnej koloniibrytyjskiej, w ktrej judokonano pofarbowania okrelonych okazwludzkich.

Mianowicie, mniej wicej sto lat temu zdarzyo si, e pewien guberna-tor usiowa namwi godnych szacunku przedstawicieli mskiejczciludzkoci, eby nosili czarny strj wieczorowy zamiast biaego.Jego persw a-zja i przykad zawiody kompletnie w stosunku do kupcw,bankierwi prawnikw, lecz z koniecznoci musieli mu by posuszniurzdnicy adm i-nistracji, ktrzy nie mieli w tej sprawie wyboru. Wrezultacie ustalia sitradycja, ktrej przestrzega si jeszcze dzi.Wysocy urzdnicy rzdowi nosz si na czarno, a wszyscy inni na biao. Aponiewa urzdnicy wci j eszczesi licz w tym osobliwym spoeczestwie,atwo byo badaczom problemuledzi z galerii ich poruszanie si posali. Co wicej, mona byo sfotograf o-

wa wzr owego poruszania si przy rozmaitych okazjach, wzrpotwierdzaj-cy opisane dotychczas teori e i prowadzcy nas dokocowego odkrycia, ktremoemy teraz ujawni.

Drobiazgowe obserwacje dowiody ponad wszelk wtpliwo, eczarne

fraki przybywaj mniej wicej pomidzy 7.10 a 7.20; e kr w lewoiposuwaj si wok pokoju; e unikaj ktw i cian i e nie zbliaj si do

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

28/51

XXVIII

rodka. Dotychczas ich zachowanie dokadnie odpowiada naszejteorii. Aleteraz zauwaylimy inne, nieoczekiwane zjawisko. Po dojciudo pewnegopunktu w dalekim, prawym kracu sali co zajo im p godzinyzatrzy-muj si w tym samym miejscu, marudzc przez dziesi minut lubtrochduej. Potem nagle wychodz. Dopiero po dugim i uwanymstudiowaniuzdj fotograficznych zdalimy sobie spraw, co oznaczatakie postpowanie.

Ta pauza stwierdzilimy w kocu m a umoliwi innym wanymfiguromdogonienie osb, ktre przybyy o 7.10, i czekanie na te, ktreprzychodz o 7.20. Rzeczywiste spotkanie si osb wanych nie zabraowiele czasu.Kada z nich chciaa tylko, aby widzieli j inni, na dowd,e tam bya. Kiedyto nastpio, rozpoczyna si odwrt, ktry w kadymwypadku koczy sio 8.15.

Wiadomo teraz, e to, czego nauczya nas obserwacja jednego spoe-czestwa, mona zastosowa do kadego innego; a formua jest atwadouycia. Aeby znale ludzi, ktrzy naprawd co znacz, naley podzieli(wmyli) ca przestrze na kwadraty. Nastpnie pooznacza je literamiodlewej ku prawej (poczwszy od wejcia): A, B, C, D, E i F.Ponumerowakwadraty od wejcia a do koca sali od 1 do 8. Godzin, oktrej przyjciema si rozpocz, oznaczy liter H. Ostatni go wyjdziemniej wicej w dwiegodziny i dwadziecia minut po przybyciupierwszych. Okrelimy to jako:H+140. Znalezienie ludzi, ktrzynaprawd co znacz, jest teraz zupenieproste. S to ludzie zgrupowaniw kwadracie E- 7 pomidzy H+75 a H+90.Najwaniejsz osob ze wszystkichbdzie ta, ktra stoi w samym rodkugrupy.

Studenci zdaj sobie spraw, e formua ta jest skuteczna wtedy,kiedynie jest powszechnie znana. Dlatego tre tego rozdziau naleyuwaa za

poufn i trzyma w tajemnicy. Studenci socjologii musz zatrzymateinformacje dla siebie. Szeroka publiczno nie powinna ich czytapodadnym warunkiem.

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

29/51

XXIX

WWWiii eee lll kkk iii eee f f f iii nnn aaa nnn sss eee ccc zzzyyy lll iii

ppp uuu nnn kkk ttt zzz aaa nnn iii kkk uuu zzz aaa iii nnn ttteee rrr eee sss ooo www aaa nnn iii aaa

Ludzi z najcych si na wielkich finansach mona podzieli nadwiekategorie: na takich, ktrzy posiadaj olbrzymie fortuny, itakich, ktrzy niemaj ani grosza. Dla prawdziwego milionera milionfuntw jest czym rea l-nym i atwym do pojcia. Dla uczonegomatematyka lub wykadowcy ekon o-mii (przyjmujc, e obaj oni waciwieumieraj z godu) milion funtw jestostatecznie czym rwnie realnym cotysic, i to wanie z nich skadaj sigwnie komisje finansowe.Rezultatem tego stanu rzeczy jest zjawisko czsto

ju obserwowane, lecz nigdy dotd nie zbadane. Mona by je nazwaPrawem Trywialnoci. Mwic pokrtce, oznacza ono, e czas spdzony narozpatr y- waniu danego punktu zagadnienia jest odwrotnieproporcjonalny do sumy,o jak chodzi.

Jeli si nad tym zastanowi, trzeba przyzna, e stwierdzenie,jakobyprawo to nigdy jeszcze nie byo badane, jest niezupeniesuszne. Dokonano

ju pewnej pracy w tej dziedzinie, lecz badania szy drog, ktraprowadziadonikd. Badacze zakadali, e najwiksz wag powinno siprzykada dokolejnoci, w jakiej rozpatruje si punkty porzdkudziennego. Przyjmowalinastpnie, e najwicej czasu powica si naomawianie pierwszych siedmiupunktw, dalsze punkty za przechodz juautomatycznie. Rezultat jestdobrze znany. Drwiny , z jakimi przyjtoodczyt dra Guggenheima na konf e-rencji w Muttworth, mona byowwczas uwaa za przesadne, jednake

wszelkie pniejsze dyskusje na ten temat zdaway si potwierdza, ejegokrytycy mieli suszno. Stracono cae lata na badania, ktry chpodstawowezaoenia byy bdne. Zdajmy sobie teraz spraw z tego, ekolejno

w porzdku dziennym ma mniejsze znaczenie, przynajmniej o tyle, oiledotyczy to tego problemu. Uwaamy take, i dr Guggenheim miaszczcie,e udao mu si uciec w kalesonach, tak jak to zrobi. Gdybyomieli siprzedstawi swoje ndzne argumenty na pniejszej konferencjiwe wrzeniu,spotkaby si z czym wicej ni drwin. Odniesiono bywraenie, e umy l-nie zabiera wszystkim czas.

Jeli wic mamy dokona w tych badaniach jakiego postpu,musimyzignorowa to wszystko, co uczyniono dotychczas. Musimy zaczod pocz t-ku i w peni zrozumie sposb, w jaki naprawd pracujekomisja finansowa.Na uytek masowego czytelnika mona to przedstawinastpujco, w f ormiedramatycznej:

Przewodniczcy : Przechodzimy teraz do Punktu Dziewitego.Zreferujego nasz skarbnik, Mr McPhail.

Mr McPhail : Ley przed panem, sir, kosztorys reaktoraatomowego,uwidoczniony w zaczniku H do raportu podkomisji. Jak panwidzi, ogln yprojekt i plany zostay zaakceptowane przez profesoraMcFission. Cakowitykoszt wyniesie 10.000.000 funtw. Przedsibiorcy,panowie McNabi McHash, sdz, e prace powinny zosta ukoczone wkwietniu 1963 roku.

Nasz konsultant, inynier McFee, ostrzega jednak, e powinnimyliczy si zich ukoczeniem najwczeniej w padzierniku. Podgld tenpopiera znany

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

30/51

XXX

geofizyk, dr McHeap, powoujc si na prawdopodobn konieczno palowa-nia fundamentw. Plan gwnego budynku ley przed panem patrz z acz-nik IX a jego odbitka na stole. Z przyjemnoci udziel wszelkichinform a-cji, jakich zadaj czonkowie komisji.

Przewodniczcy : Dzikuj za paskie wyczerpujce objanienie propo-nowanego planu, panie McPhail. Prosz teraz obecnych tu czonkwowyraenie swojego zdania.

W tym miejscu musimy koniecznie przerwa i zastanowi si nad tym,jakie zdanie mog mie czonkowie komisji. Przypumy, e jest ich jedena-stu cznie z przewodniczcym, lecz bez sekretarza. Z tych jedenastuczo n-kw czterech cznie z przewodniczcym nie wie, co to jestreaktor.

Trzech spord pozostaych nie orientuje si, do czego on suy. A ztych,ktrzy wiedz, zaledwie dwch ma niejasne pojcie, ile powinienkosztowa.

Jednym z nich jest Mr Isaacson, drugim Mr Brickworth. Kady znich moeco na ten temat powiedzie. Przypumy, e Mr Isaacson mwipierwszy.

Mr Isaacson : No c, panie przewodniczcy, ja wolabym mieniecozaufania do naszych przedsibiorcw i do konsultanta. Gdybymyprzede

wszystkim zwrcili si do profesora Levi i gdybymy zawarlikontraktz panem Davidem i Goliatem, bybym pewniejszy tego caegoplanu. PanLyon- Daniels nie zabieraby nam czasu denerwujcymiprzypuszczeniami natemat zwoki w ukoczeniu prac, a dr MojeszBullrush powiedziaby namdefini tywnie, czy palowanie bdziepotrzebne czy nie.

Przewodniczcy : Jestem pewien, e wszyscy umiemy oceni troskpanaIsaacsona o wykonanie tej pracy w moliwie najlepszy sposb. Alezdajemi si, e jest ju troch za pno na to, eby powoywa nowychdoradcwtechnicznych. Przyznaj, e zasadniczy kontrakt musi jeszczezosta podp i-

sany, ale wydalimy ju bardzo powane sumy. Jeli odrzucimy porady,zaktre ju zapacilimy, bdziemy musieli zapaci drugie tyle. (Inniczonkowie mrucz potakujco). Mr Isaacson : Chciabym, eby moje uwagizostay zaprotokoowane. Przewodniczcy : Oczywicie. Zapewne MrBrickworth ma w tej sprawie

co do powiedzenia? Ot Mr Brickworth jest tutaj bodaj jedynymczowiekiem, ktry wie,

o czym mwi. Wiele miaby do powiedzenia. Nie ma zaufania dookrgejsumy 10.000.000 funtw. Dlaczego to ma kosztowa wanie tyle?Dlaczegomusi si burzy stary budynek, eby zrobi miejsce na nowyfundament?Dlaczego tak wielk sum przeznaczono na nieprzewidzianewydatki? I ktoto w ogle jest ten McHeap? Czy to ten sam, ktrego wzeszym roku skaryo

Towarzystwo Naftowe Trickle and Driedup? Ale Brickworth nie wie,odczego zacz. Jeli zacznie mwi o odbitce planu, inni czonkowiekomisjinie potrafi jej odczyta. Musiaby zacz od wyjanienia, czym wogle jestreaktor, a nikt nie chciaby si przyzna, e tego nie wie.Lepiej nic niemwi.

Mr Brickworth : Nie mam nic do powiedzenia.Przewodniczcy : Czykto z czonkw komisji chce jeszcze zabra gos?

Doskonale. A zatem mog przyj, e plany i kosztorys zostayzatwierdzone?Dzikuj. Czy mog podpisa zasadniczy kontrakt w imieniupanw? (P o-

mruk zgody). Dzikuj. Moemy teraz przej do Punktu Dziesitego.

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

31/51

XXXI

Wliczajc kilka sekund na szeleszczeni e papierami i rozwijaniewykre-sw, czas powicony Punktowi Dziewitego wynosi dokadnie dwie ipminuty. Zebranie przebiega sprawnie. Ale niektrym z jegouczestnikw jesttroch gupio w zwizku z Punktem Dziewitym.Zastanawiaj si w duchu,czy isto tnie okazali w tym wypadku swojwano. Jest ju za pno, ebykwestionowa schemat reaktora, pragnlibyjednak zanim zebranie koca zademonstrowa, e s przytomni i doskonalewiedz, co si tu dzieje.

Przewodniczcy : Punkt Dziesity. Pomieszczenie na rowery dla urzd-nikw. Otrzymano kosztorys od panw Bodgera i Woodworma, ktrzy podej-muj si wykona t prac za sum 350 funtw. Plany i specyfikacje leprzed wami, panowie.

Mr Softleigh : Panie przewodniczcy, ta suma jest z pewnoci zbytwysok a. Widz, e dach ma by z aluminium. Czy dach azbestowy niebybytaszy?

Mr Holdfast : Zgadzam si z panem Softleighem co do sumy, leczdach moim zdaniem powinien by z ocynkowanego elaza. Sdz, e pomiesz-czenie mogoby kosztowa 300 funtw albo n awet jeszcze mniej.

Mr Daring : Poszedbym jeszcze dalej, panie przewodniczcy.Wtpi,czy to pomieszczenie jest rzeczywicie potrzebne. I tak robimyju zbyt wieledla naszych urzdnikw. Kopot z tym, e oni nigdy nie szadowoleni.Nastpnym razem zechce im si garay.

Mr Holdfast : Nie, nie mog tutaj poprze pana Daringa. Wydaje misi,e pomieszczenie jest konieczne. Mam tylko wtpliwoci co domateriaui kosztw...

Dyskusja ywo si rozwija. Suma 350 funtw mieci si doskonale wpojciu wszystkich. Kady potrafi te sobie unaoczni wygld pomieszcze-

nia na rowery. Dlatego dyskusja trwa czterdzieci pi minut, a jejmoliwym wynikiem jest zaoszczdzenie jakich 50 funtw. Czonkowiezebrania wygodnie rozpieraj si w krzesach z uczuciem dobrzespenionego obowi z-ku.

Przewodniczcy : Punkt Jedenasty. Napoje orzewiajce podawanenazebraniach Poczonego Komitetu Opieki Spoecznej. Miesicznie 35szyli n-gw.

Mr Softleigh : Jakie napoje podaje si przy tych okazjach?Przewodniczcy : O il e wiem, to kaw. Mr Holdfast : To znaczy, erocznie wyniesie to zobaczmy 21 funtw? Przewodniczcy : Wanie tyle.Mr Daring : Doprawdy, panie przewodniczcy, zastanawiam si, czyto

suszne. Jak dugo trwaj te zebrania? Teraz rozpocznie si jeszczebardziej zajada dyskusja. Wrd czonkw

komisji mog by tacy, ktrzy nie widz rnicy pomidzy azbestem a ocyn-kowanym elazem, lecz kady z nich zna si na kawie wie, co to iczy

w ogle naley j kupowa. Ten punkt porzdku dziennego czonkowiekomisji omawiaj godzin i kwadrans, a zakocz proszc sekretarzaododatkowe informacje i postanowi rozstrzygn t spraw nanastpnymzebraniu.

W tym miejscu nasuwa si pytanie, czy jeszcze mniejsza suma10

albo 5 funtw zajaby Komisji Finansowej proporcjonalnie wicejczasu. Tego trzeba przyzna wci jeszcze nie wiemy. Tymczasem musimydoj

8/8/2019 Parkinson Cyril - Prawo a

32/51

XXXII

do wniosku, e istnieje punkt, w ktrym nastpuje zupeneodwrceniezagadnienia, poniewa czonkowie komisji sdz, e suma niejest go dnauwagi. Badania musz zmierza w kierunku ustalenia punktu,w ktrym toodwrcenie nastpuje.

Rnica pomidzy czasem debaty na temat 10.000.000 funtw (dwiei pminuty) jest rzeczywicie drastyczna. Tym bardziej interesujcebyobyustalenie dokadnego punktu, w ktrym zanika zainteresowanie. Cowicej,miaoby to znaczenie praktyczne. Przypumy na przykad, emomentzaniku zainteresowania wystpuje przy kwocie 15 funtw. Wwczasskar b-nik, majc na porzdku dziennym punkt mwicy o sumie 26funtw,mgby zdecydowa si na przedstawienie go w dwch punktach, zktrych

jeden dotyczyby 14, a drugi 12 funtw, co przyniosoby wyran oszczd-no czasu i wysiku.

Wnioski w tym momencie mog by zaledwie prowizoryczne, istniejejednak pewien powd, aby przypuszcza, e punkt zanikuzainteresowanianastpuje przy sumie, ktr kady z czonkw komisjistraciby bez blu

w wyniku zakadu lub ktr mgby zapisa na cel dobroczynny.Badaniazgodne z tym kierunkiem, przeprowadzone na wycigach i w kaplicachmetodystw, mogyby zaprowadzi daleko ku rozwizaniu problemu. Owiele

wiksza trudno powstaaby, gdybymy prbowali odkry dokadny punkt, wktrym dana suma st